(Ματθ. στ΄, 14-21)

Εἶπεν ὁ Κύριος· Ἐὰν ἀφῆτε τοῖς ἀνθρώποις τὰ παραπτώματα αὐτῶν, ἀφήσει καὶ ὑμῖν ὁ πατὴρ ὑμῶν ὁ οὐράνιος· ἐὰν δὲ μὴ ἀφῆτε τοῖς ἀνθρώποις τὰ παραπτώματα αὐτῶν, οὐδὲ ὁ πατὴρ ὑμῶν ἀφήσει τὰ παραπτώματα ὑμῶν. Ὅταν δὲ νηστεύητε, μὴ γίνεσθε ὥσπερ οἱ ὑποκριταὶ σκυθρωποί, ἀφανίζουσι γὰρ τὰ πρόσωπα αὐτῶν ὅπως φανῶσι τοῖς ἀνθρώποις νηστεύοντες· ἀμὴν λέγω ὑμῖν, ὅτι ἀπέχουσιν τὸν μισθὸν αὐτῶν. σὺ δὲ νηστεύων ἄλειψαί σου τὴν κεφαλὴν καὶ τὸ πρόσωπόν σου νίψαι, ὅπως μὴ φανῇς τοῖς ἀνθρώποις νηστεύων ἀλλὰ τῷ πατρί σου τῷ ἐν τῷ κρυπτῷ· καὶ ὁ πατήρ σου ὁ βλέπων ἐν τῷ κρυπτῷ ἀποδώσει σοι ἐν τῷ φανερῷ. Μὴ θησαυρίζετε ὑμῖν θησαυροὺς ἐπὶ τῆς γῆς, ὅπου σὴς καὶ βρῶσις ἀφανίζει, καὶ ὅπου κλέπται διορύσσουσιν καὶ κλέπτουσιν· θησαυρίζετε δὲ ὑμῖν θησαυροὺς ἐν οὐρανῷ, ὅπου οὔτε σὴς οὔτε βρῶσις ἀφανίζει, καὶ ὅπου κλέπται οὐ διορύσσουσιν οὐδὲ κλέπτουσιν· ὅπου γάρ ἐστιν ὁ θησαυρός ὑμῶν, ἐκεῖ ἔσται καὶ ἡ καρδία ὑμῶν.

Ερμηνεία

Ό,τι κερδίζουμε και κατορθώνουμε στην αρετή και στην ηθική μας τελείωση, είναι θησαυρός ασύλητος και μάλιστα προσωπικός, αναφαίρετος θησαυρός. Δεν είναι τα «περί ημάς», αλλά «ημείς», ουδέ καν το σώμα και οι αισθήσεις, αλλ’ η ψυχή μας, η πνευματική εντός μας αξία, η ύπαρξή μας. Αφού, λοιπόν, ο αγώνας που κάνουμε είναι για να ζήσουμε πνευματικά, οφείλουμε να τον κάνουμε σωστά. Π.χ. λέγει ο Κύριος, για να ωφεληθούμε από τη νηστεία, να την κάνουμε με σωστό τρόπο, γιατί όσοι νηστεύουν λάθος «ἀπέχουσιν τὸν μισθὸν αὐτῶν» (Ματθ. 6, 16). Σήμερα προ των πυλών της Μ. Τεσσαρακοστής θα θέλαμε να δείξουμε κάποιες καταστάσεις που δεν αφήνουν να καρποφορήσει η νηστεία και μας αφαιρούν τον πνευματικό μισθό.
tyrofagouΠροϋποθέσεις της νηστείας
Πρώτα πρώτα υπάρχει μια λανθασμένη αντίληψη για τον θεσμό της νηστείας. Η νηστεία δεν είναι μόνον αποχή από ορισμένες τροφές, αλλ’ είναι και ταπείνωση, μετάνοια και εσωτερική συντριβή. Όχι μόνον σωματική κάθαρση με λιτή δίαιτα, μα και εσωτερικός πνευματικός ανακαινισμός. Βεβαίως η πρώτη εντολή που έδωσε ο Θεός είναι εντολή νηστείας από συγκεκριμένη τροφή και η παράβασή της έφερε την έξωση του ανθρώπου από τον Παράδεισο. Ο Μωυσής, ο Κύριος, ο Παύλος και οι άγιοι της Εκκλησίας μας νήστευαν. Η νηστεία είναι το μέσον κι όχι ο σκοπός. Ο σκοπός είναι η εγκράτεια και η πνευματική καλλιέργεια του άνθρωπου κι όχι η αυτοδικαίωση. Πολλοί πιστεύουν πως είναι η πρώτη αρετή κι άλλοι φρονούν πως είναι ένας παρεξηγημένος θεσμός, που είναι άχρηστος για την εποχή μας. Πολλοί μάλιστα την ειρωνεύονται και την εμπαίζουν. Δεν εξισώνεται η νηστεία με τη δίαιτα, που είναι δύο διαφορετικές καταστάσεις.
Η νηστεία πρέπει να γίνεται με αγαθή διάθεση κι από αγάπη προς τον Θεό κι όχι για να «φανῶμεν τοῖς ἀνθρώποις νηστεύοντες» (οπ.π.). Ο ιερός Χρυσόστομος γράφει πως εμείς πολλές φορές ξεπεράσαμε και τους υποκριτές. Γνωρίζω, λέγει ο άγιος, πολλούς που δεν νηστεύουν, κι άλλους που επιδεικνύονται με την άσκηση της νηστείας. Επίσης ξέρω κι ανθρώπους που ενώ δεν νηστεύουν «τὰ τῶν νηστευόντων προσωπεῖα περίκεινται», ντύνονται δηλαδή τις μάσκες των νηστευτών. Υπάρχουν κι άλλοι ακόμη πιο ασυνεπείς, που ενώ δεν νηστεύουν, διδάσκουν τους άλλους για τη νηστεία. Η ανθρωπαρέσκεια δεν έχει θέση στη νηστεία. Κάνουμε νηστεία, γιατί συμμετέχουμε στα παθήματα του Χριστού.
Ακόμη η νηστεία μας βοηθάει στον αγώνα που κάνουμε εναντίον της αμαρτίας και του διαβόλου. Η δαιμονική ενέργεια δεν αποθρασύνεται στον καιρό της νηστείας και επιπλέον «οἱ φύλακες τῆς ζωῆς ἡμῶν ἄγγελοι φιλοπονώτερον παραμένουσι τοῖς διὰ νηστείας τὴν ψυχὴν κεκαθαρμένοις», δηλαδή οι φύλακες άγγελοί μας, λέγει ο Μ. Βασίλειος, με καλύτερη διάθεση παραμένουν σε κείνους που καθαρίζουν την ψυχή τους με νηστεία. Ακόμη ο ίδιος θα προσθέσει πως άγγελοι Θεού καταγράφουν τους νηστεύοντες «καθ’ ἑκάστην Ἐκκλησίαν». Με τη νηστεία ελκύουμε τη χάρη και την προστασία του Θεού. Το γένος των δαιμόνων δεν σταματά να πειράζει τους ανθρώπους και δεν εκδιώκεται «εἰ μὴ ἐν προσευχῇ καὶ νηστεία» (Ματθ. 17, 21).
Απαραίτητη η νηστεία
Τώρα που αρχίζει το στάδιο της νηστείας κι ο νους μας είναι στραμμένος στο Πάσχα, καλούμαστε να νηστεύσουμε σωματικά και ψυχικά. «Λῦε πάντα συνδεσμὸν ἀδικίας», γράφει ο Μ. Βασίλειος. Είναι η νηστεία η δεκάτη του χρόνου που οφείλουμε στον Θεό. Η συστολή του ύπνου, της τροφής και των αισθήσεων συντρίβει την καρδιά και μας κάνει να πενθούμε για τα αμαρτήματά μας. Η παράκληση των πενθούντων είναι η ζωντανή επαφή μας με τον Θεό.
Αγαπητοί αδελφοί, τις ημέρες της νηστείας πιθανώς να συναντήσουμε διάφορα εμπόδια, ώστε να μην πραγματοποιηθεί η πνευματική αυτή άσκηση, όπως π.χ. αντεγκλήσεις με το περιβάλλον μας, μνησικακία από μέρους των άλλων και κακότητα. Μολύνονται οι ημέρες της νηστείας με τα πάθη μας. Ας μην πτοηθούμε. Ας αγαπήσουμε τη νηστεία και την εγκράτεια για να έχουμε την ευλογία του Θεού και να περάσουμε με ειρήνη το στάδιο της Μ. Τεσσαρακοστής. Αμήν.

Μητροπ. Εδέσσης Ιωήλ, Ο επιούσιος Άρτος