τοῦ Θεοφιλεστάτου Ἐπισκόπου Ἀμαθοῦντος κ. Νικολάου

Ἡ γιορτή τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν καί τῶν Γραμμάτων μᾶς φέρνει μπροστά στό πολυσυζητημένο, ἀπό τήν ἀρχαιότητα ἀκόμη, θέμα τῆς παιδείας καί τῆς μόρφωσης τῶν νέων.
Διαφορετικές ἀπόψεις ἐκφράζονται γιά τήν παιδεία καί τούς σκοπούς της ἀπό τήν ἐποχή ἀκόμη τοῦ Ἀριστοτέλη. Ὁ μεγάλος φιλόσοφος μᾶς πληροφορεῖ ὅτι, ἐνῶ εἶναι φανερό πώς πρέπει νά ὑπάρχουν νόμοι γιά τήν παιδεία καί νά ἀντιμετωπίζεται ὡς δημόσια ὑπόθεση, ὑπῆρχαν ἀπό τότε διαφορετικές ἀπόψεις γιά τόν χαρακτήρα της καί τό ἐκπαιδευτικό πρόγραμμα. Δέν εἶναι φανερό, λέει, «ἄν ἡ παιδεία πρέπει νά ἐπιδιώκει τήν ἄσκηση τοῦ νοῦ ἤ τήν καλλιέργεια τῆς ψυχῆς... αὐτά πού εἶναι χρήσιμα γιά τή ζωή ἤ αὐτά πού ὁδηγοῦν στήν ἀρετή ἤ αὐτά πού ἁπλά προάγουν τή γνώση...».
Μέ τήν ὀργάνωση τοῦ Ἑλληνικοῦ κράτους καί γενικά τοῦ ἐλεύθερου ἀπό τήν τουρκική δουλεία Ἑλληνισμοῦ, ἡ πλάστιγγα τῶν ἐκπαιδευτικῶν σχεδιασμῶν ἔκλινε περισσότερο πρός τή δημιουργία ἀνθρώπων, πού νά συνιστοῦν ἀκριβῆ ἀντίγραφα τοῦ δυτικοῦ ἀνθρωποειδώλου. Προκρίθηκε μία χρησιμοθηρική ἐκπαίδευση, πού ἐγκατέλειψε σέ μεγάλο βαθμό τήν ἑλληνορθόδοξή μας ζωή, παράδοση καί πολιτισμό.
Ἔγιναν μεταρρυθμίσεις ἐκπαιδευτικές στό ὄνομα τοῦ ἐκσυγχρονισμοῦ καί τῆς οἰκονομικῆς προόδου. Γιά νά μποροῦν οἱ νέοι μας νά ἀνταγωνιστοῦν σέ εὐρωπαϊκό καί παγκόσμιο ἀκόμη ἐπίπεδο τούς συνομήλικούς τους, καί βέβαια νά μποροῦν νά βροῦν πιό εὔκολα δουλειά καί νά μειωθεῖ ἡ ἀνεργία. Ὅλα βέβαια τελικά κρίνονται ἐκ τῶν ἀποτελεσμάτων τους. Ἐπιτεύχθηκαν ἄραγε αὐτοί οἱ στόχοι; Ἄς ἀπαντήσει ὁ καθένας στόν ἑαυτό του.
Μέ αὐτά βέβαια πού λέμε, δέν σημαίνει ὅτι οἱ νέοι μας δέν πρέπει νά μετέχουν τῶν παγκόσμιων ἐπιστημονικῶν ἐξελίξεων καί τῶν συγχρόνων ρευμάτων. Λάθος εἶναι ἡ μονομέρεια καί ἡ προκλητική περιφρόνηση τῶν πυλώνων τοῦ δικοῦ μας πολιτισμοῦ. Παγκοσμιοποίηση δέν πρέπει τελικά νά μεταφράζεται σέ ἰσοπέδωση καί ἄρνηση τῆς ταυτότητας καί τοῦ ἑλληνορθόδοξου πολιτισμοῦ μας.
Ἡ παιδεία μας πρέπει νά ἑτοιμάζει ἐλεύθερους καί συνειδητοποιημένους πολίτες τοῦ τόπου μας, τῆς Εὐρώπης καί τοῦ κόσμου ὁλόκληρου. Αὐτό θά ἐπιτευχθεῖ μόνο μέ μία δημιουργική σύνθεση τῆς παράδοσής μας μέ τή σύγχρονη πραγματικότητα καί τίς ἀπαιτήσεις της. Δέν θά ἀπορρίψουμε, σίγουρα, τά ἐπιτεύγματα τῆς σύγχρονης ἐπιστήμης καί τεχνολογίας, ἀλλά τή νεοειδωλολατρική χρήση τους καί τή δουλική ἐξάρτησή μας ἀπό αὐτά. Μιμούμενοι τούς Πατέρες μας, θά ἐξαγιάσουμε τή χρήση τους θέτοντας ὅλα αὐτά στήν ὑπηρεσία τοῦ κοινωνικοῦ συνόλου. Πρέπει ἀκόμη ὁ νέος μέσα ἀπό τήν παιδεία νά καλλιεργηθεῖ ὁλοκληρωμένα καί ἰσορροπημένα. Οἱ φιλομαθεῖς νέοι, κατά τόν Μ. Βασίλειο, πρέπει νά μιμοῦνται τίς μέλισσες, οἱ ὁποῖες πετώντας πάνω ἀπό τά διάφορα λουλούδια ἀπομυζοῦν τή χρήσιμη καί ἀπαραίτητη γύρη γιά τό μέλι τους. Νά πάρουν ὅλα ἐκεῖνα τά ἐφόδια, πού θά τούς βοηθήσουν νά προκόψουν στή ζωή τους.
Ὅ,τι βιώνει ὁ νέος μέσα στόν χῶρο τοῦ σχολείου, ἀπό τά μαθήματα μέχρι τίς ἀθλοπαιδειές, ἀπό τό παιχνίδι καί τά διαλείμματα καί τήν ὅλη ἐπικοινωνία του μέ τούς συμμαθητές καί δασκάλους του, πρέπει νά γίνουν τό θεμέλιο πάνω στό ὁποῖο θά κτίσει καί τή μελλοντική του πορεία καί ἐξέλιξη. Αὐτό πού προσφέρεται ἀπό τό σπίτι καί τήν οἰκογένεια, πρέπει νά συμπληρώνεται, νά ἀναβαθμίζεται καί νά ἐξωραΐζεται στό σχολεῖο, ὅπου ὅλα αὐτά θά γίνουν τά ἐχέγγυα γιά μία δημιουργική πορεία στή ζωή του, πρός ὄφελος ὄχι μόνο τοῦ ἰδίου, ἀλλά καί τοῦ κοινωνικοῦ συνόλου.
Ἀπό τήν ἱερή ἕδρα τῆς σχολικῆς τάξης πρέπει νά διοχετεύεται, ὄχι μόνο ἡ ξερή γνώση, ἀλλά καί ἡ ἀγάπη πρός τή πατρίδα, ἡ πίστη πρός τόν Θεό, ἡ σωστή ἐπικοινωνία μέ τούς συνανθρώπους, ἡ συμπάθεια καί συμπαράσταση πρός τούς πάσχοντες καί ἀδυνάτους κ.ἄ.
Μία ὁλοκληρωμένη καί πραγματική μόρφωση στόν νέο θά τόν ἀπαλλάξει ἀπό τή μισαλλοδοξία, τήν ὑποτίμηση τῶν ἄλλων, τόν ἐγωισμό καί ἐγωκεντρισμό, τήν ὑπερβολή καί τόν κάθε εἴδους φανατισμό, ὅπως βιώσαμε τίς τελευταῖες ἡμέρες μέ τόν ἄδικο χαμό τοῦ νεαροῦ Ἄλκη στήν Ἑλλάδα. Θά ἐμπεδωθοῦν ἔτσι μέσα του ἀρετές, πού θά δυναμώνουν καί θά ὀμορφαίνουν τήν ψυχή του κατά τό ἀρχαῖο λόγιο: «Τί ὡραῖος εἶναι ὁ ἄνθρωπος, ὅταν εἶναι πραγματικά ἄνθρωπος, στολισμένος μέ τίς ἀρετές καί τό ἀρχαῖο κάλλος, τήν ὀμορφιά μέ τήν ὁποία τόν ἔπλασε ὁ Πλάστης καί Δημιουργός του».
Ἔτσι θά ἐπιτευχθεῖ αὐτό πού ἔλεγε καί ὁ Πλάτωνας, ὅτι δηλαδή «ἡ ἀληθινή παιδεία φαίνεται νά εἶναι ἡ ἀνατροφή πού κατευθύνει τόν ἄνθρωπο ἀπό τά παιδικά του χρόνια πρός τήν ἀρετή, ἡ ἀγωγή ἡ ὁποία τοῦ ἐμβάλλει τήν ἐπιθυμία καί τόν ἔρωτα νά γίνει τέλειος πολίτης, πού νά γνωρίζει νά ἄρχει καί νά ἄρχεται. Κάθε ἄλλη ἀγωγή», συνεχίζει ὁ μεγάλος αὐτός ἀρχαῖος φιλόσοφος καί παιδαγωγός, «πού ἀποβλέπει στήν ἀπόκτηση χρημάτων, εἴτε κάποιας δύναμης, εἴτε καί ἄλλων γνώσεων χωρίς φρόνηση καί δικαιοσύνη, εἶναι βάναυση καί ἀνελεύθερη καί ἐντελῶς ἀνάξια τῆς παιδείας».
Ἡ σωστή καί ὑγιής παιδεία εἶναι ἡ μόνη ἐλπίδα καί διέξοδός μας ἀπό ὅλη αὐτή τήν ἀνθρωπίνως παγκόσμια τραγική κατάσταση πού βιώνουμε, πού μόνο ἄγχος, ἀνασφάλεια καί ἕνα μεγάλο κενό προσφέρει, χωρίς νόημα ζωῆς. Εἶναι ἡ μόνη σανίδα σωτηρίας στήν παγκόσμια κοινωνία, ὅπου ἀρχές καί ἀξίες καί βεβαίως ἡ ἱερότητα καί ὁ σεβασμός πρός τό ἀνθρώπινο πρόσωπο ἔχουν καταπατηθεῖ καί ἐξοβελισθεῖ, γιατί ὁ ἄνθρωπος ξέχασε τήν ἱερή καταγωγή καί προέλευσή του καί τόν πραγματικό καί αἰώνιο σκοπό του, τόν ἁγιασμό του, νά μοιάσει δηλαδή στόν οὐράνιο Πατέρα του, νά μορφωθεῖ ὁ Χριστός στήν καρδιά του.

(ἀπόσπασμα ὁμιλίας πού ἐκφωνήθηκε στή βράβευση τῶν ἀρίστων μαθητῶν καί ἀθλητῶν Ἁγίου Τύχωνος).

Twitter