(Τίτ. γ’ 8-15)
Τέκνον Τίτε, πιστὸς ὁ λόγος· καὶ περὶ τούτων βούλομαί σε διαβεβαιοῦσθαι, ἵνα φροντίζωσι καλῶν ἔργων προΐστασθαι οἱ πεπιστευκότες τῷ Θεῷ. Ταῦτά ἐστι τὰ καλὰ καὶ ὠφέλιμα τοῖς ἀνθρώποις· μωρὰς δὲ ζητήσεις καὶ γενεαλογίας καὶ ἔρεις καὶ μάχας νομικὰς περιΐστασο· εἰσὶ γὰρ ἀνωφελεῖς καὶ μάταιοι. Αἱρετικὸν ἄνθρωπον μετὰ μίαν καὶ δευτέραν νουθεσίαν παραιτοῦ, εἰδὼς ὅτι ἐξέστραπται ὁ τοιοῦτος καὶ ἁμαρτάνει ὢν αὐτοκατάκριτος. ῞Οταν πέμψω ᾿Αρτεμᾶν πρός σε ἢ Τυχικόν, σπούδασον ἐλθεῖν πρός με εἰς Νικόπολιν· ἐκεῖ γὰρ κέκρικα παραχειμάσαι. Ζηνᾶν τὸν νομικὸν καὶ ᾿Απολλὼ σπουδαίως πρόπεμψον, ἵνα μηδὲν αὐτοῖς λείπῃ. Μανθανέτωσαν δὲ καὶ οἱ ἡμέτεροι καλῶν ἔργων προΐστασθαι εἰς τὰς ἀναγκαίας χρείας, ἵνα μὴ ὦσιν ἄκαρποι. ᾿Ασπάζονταί σε οἱ μετ᾿ ἐμοῦ πάντες. Ἄσπασαι τοὺς φιλοῦντας ἡμᾶς ἐν πίστει. ῾Η χάρις μετὰ πάντων ὑμῶν· ἀμήν.
Ερμηνεία
Ο απόστολος Παύλος συνηθίζει στις επιστολές πσυ έστελνε, να τις κατακλείει με ένα χαιρετισμό της χάριτος. Ας πουμε με¬ρικά παραδείγματα. Η προς Φιλήμονα επιστολή κατακλείεται ως εξής• «Ἡ χάρις τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ Χρίστου μετὰ τοῦ πνεύματος ὑμῶν» (στ. 25). Επίσης η πρώτη προς Τιμόθεο τελειώνει με την επίκληση της Θείας χάριτος• «Ἡ χάρις μεθ’ ὑμῶν» (6,21). Η προς Εβραίους και Τίτο με τον ίδιο χαιρετισμό- «Ἡ χάρις μετὰ πάντων ὑμῶν» (Ἐβρ. 13, 25 και Τίτ. 3, 15). Ας δούμε τι εννοεί ο Απόστολος με τη λέξη χάρη.
Η Θεία Χάρη
Η Θεια Χάρη είναι η άκτιστη ενέργεια του Τριαδικού Θεού. Ο Θεός έχει ουσία που είναι αμέθεκτη και αθεώρητη απ’ όλα τα ουράνια και επίγεια κτίσματα, έχει όμως και την ενέργεια που είναι μεθεκτή από μας. Η ενέργεια του Θεού ονομάζεται Θεία Χάρη. Ο Θεός είναι ανώνυμος ως προς την ουσία και πανώνυμος ως προς τις ενέργειες. Η δημιουργία του κόσμου, των διαφόρων κτισμάτων και πλασμάτων, η συντήρησή τους, η προαγωγή τους και τελειοποίησή τους οφείλεται στη χάρη του Θεού. Η Χάρη του Θεού είναι κοινή και στα τρία Πρόσωπα της Παναγίας Τριάδος. Είναι μία η Χάρη του Θεού, αλλά ανάλογα με την οικειοποίησή της από μας παίρνει όνομα. Είναι ουσιοποιός, γιατί έδωσε την ουσία στα διάφορα όντα. Είναι ζωοποιός, γιατί σε μερικά όντα έδωσε το χάρισμα της ζωής. Είναι σοφοποιός, γιατί στους ανθρώπους έδωσε σοφία και σύνεση. Είναι θεοποιός, γιατί στους αγίους χάρισε και τη θέωση. Ο άγιος Μάξιμος ο ομολογητής λέγει πως η Θεία Χάρη «οὐδενὸς ἄπεστι τῶν ὄντων», δηλ. ευρίσκεται σ’ όλα τα όντα και αυτή συντηρεί την υπόστασή τους και την ύπαρξή τους.
Τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος, όπως π.χ. χαρά, ειρήνη, μακροθυμία, πίστη, πραότητα, εγκράτεια (Γαλ. 5, 22) ή η πνοή της Πεντηκοστής ή η δόξα της Μεταμορφώσεως ή η φωνή του Θεού που κάθεται έξω από την πόρτα μας και ζητάει να επικοινωνήσουμε μαζί Του (Ἀπ. 3, 20), είναι αυτό που ονομάζουμε θεία Χάρη. Μια αμυδρά εικόνα της Θείας Χάριτος είναι το φως του Μεταμορφωθέντος Κυρίου μας στο όρος Θαβώρ. Ο Παράδεισος δεν είναι τίποτε άλλο παρά η θέα του Προσώπου του Χριστού ακτινοβολούντος το πλήρωμα της χάριτός Του. Παραδείγματα για να καταλάβουμε πλήρως τη χάρη του Θεού δεν υπάρχουν. Οι άγιοι Πατέρες χρησιμοποιούν το παράδειγμα του ηλίου. Ο ήλιος έχει την ουσία του που δεν μπορούμε άμεσα να την οικειοποιηθούμε, έχει όμως και τις ακτίνες και τη θερμότητά του που είναι οι ενέργειές του, και τις οποίες τις προσλαμβάνουμε. Ο άγιος Κύριλλος ο Αλεξανδρείας χρησιμοποιεί το παράδειγμα του ποταμού, για να δηλώσει τη Θεία Χάρη. Ο ποταμός ρέει και το νερό πηγαίνει παντού. Ενώ όμως το νερό ξεχύνεται μέσα στη φύση με τις ίδιες ενέργειες, μεταποιείται ανάλογα με τη φύση των φυτών. Στα δένδρα δίνει καρπούς, στα λουλούδια το άρωμα, σε άλλα φυτά ιδιαίτερα χρώματα κ.ά. Η Χάρη είναι ίδια, αλλά αναπτύσσεται ανάλογα με τα χαρίσματά μας.
Τα χαρίσματα του Θεού
Είπαμε προηγουμένως πως τα διάφορα χαρίσματα κοινά ή ιδιαίτερα που έχουμε, οφείλονται στη Χάρη του Θεού. Ο άγιος Παύλος το λέγει αυτό παραστατικά- «ἐκάστω δὲ δίδοται ἡ φανέρωσις τοῦ πνεύματος πρὸς τὸ συμφέρον» (Α' Κορ. 12, 7). Στον ένα δίδεται «λόγος σοφίας», στον άλλον «λόγος γνώσεως», στον άλλον «χαρίσματα ιαμάτων» (12, 8 κ.εξ.). Δεν έχει κάποιος όλη τη χάρη και όλα τα χαρίσματα, για να μη νομίζει πως αυτά είναι φυσικά του ιδιώματα κι όχι δωρεές του Θεού. Αυτός που είχε ανθρωπίνως όλη τη χάρη είναι ο Χριστός. Ήταν η πηγή της Χάρης. Η Χάρη δεν είναι κατόρθωμα δικό μας, αλλά δωρεά του Θεού. Η μετάνοια και η αγωνιστικότητα είναι δικά μας. Όλα τα άλλα είναι δωρεές του Θεού. Οφείλουμε να ομολογήσουμε πως δεν είναι μόνον Χάρη του Θεού να θεραπεύει κάποιος ασθένειες, ή να έχει το προορατικό χάρισμα, ή να έχει την τέχνη να διοικεί, αλλ’ εξ ίσου Χάρη είναι να αγαπάμε το διπλανό μας, να του συμπαραστεκόμαστε, να είμαστε ελεήμονες. Το λέγει αυτό ο απόστολος Παύλος• «τούτους πέμψαι ἀπενεγκεῖν τὴν χάριν ὑμῶν εἰς Ἱερουσαλὴμ» (16, 3). Εδώ μιλάει για την ελεημοσύνη που την ονομάζει Χάρη για τους πτωχούς της Ιερουσαλήμ.
Η διατήρηση της Χάρης
Όλοι μας έχουμε πάρει τη Χάρη του Θεού. Από το πλήρωμα της Χάρης του Κυρίου μας πήραμε όλοι μας• «ἐκ τοῦ πληρώματος αὐτοῦ ἡμεῖς πάντες ἐλάβομεν καὶ χάριν ἀνὰ χάριτος» (Ἰω. 1, 16). Το ότι είμαστε μέλη της Εκκλησίας, κοινωνούμε των μυ¬στηρίων, προοδεύουμε πνευματικά, έχουμε χαρίσματα κ.ά., τα οφείλουμε όλα στη Χάρη του Θεού.
Αγαπητοί αδελφοί, αυτή την άγια Χάρη ας κάνουμε αγώνα να τη διατηρήσουμε και να την ενεργοποιήσουμε με την εφαρμογή των εντολών, με τη μετάνοια για τα αμαρτήματά μας, με τη συντριβή του εγωιστικού μας φρονήματος, με την επίδειξη αγάπης προς τους άλλους, με την ελπίδα πως θα ξεπεράσουμε με τη βοήθειά της τους πειρασμούς και τα εμπόδια του κόσμου, του πονηρού και του εαυτού μας, με τη βεβαιότητα πως, εάν την καλλιεργήσουμε, θα σωθούμε. Αμήν.
Μητροπ. Εδέσσης Ιωήλ, Ο επιούσιος Άρτος
