Προς Ῥωμαίους ιε΄ 1-7
Ἀδελφοί, ὀφείλομεν ἡμεῖς οἱ δυνατοὶ τὰ ἀσθενήματα τῶν ἀδυνάτων βαστάζειν, καὶ μὴ ἑαυτοῖς ἀρέσκειν. Ἕκαστος ἡμῶν τῷ πλησίον ἀρεσκέτω εἰς τὸ ἀγαθὸν πρὸς οἰκοδομήν· καὶ γὰρ ὁ Χριστὸς οὐχ ἑαυτῷ ἤρεσεν· ἀλλὰ καθὼς γέγραπται. Οἱ ὀνειδισμοὶ τῶν ὀνειδιζόντων σε ἐπέπεσαν ἐπ΄ ἐμέ. Ὅσα γὰρ προεγράφη, εἰς τὴν ἡμετέραν διδασκαλίαν προεγράφη, ἵνα διὰ τῆς ὑπομονῆς καὶ διὰ τῆς παρακλήσεως τῶν γραφῶν τὴν ἐλπίδα ἔχωμεν. Ὁ δὲ Θεὸς τῆς ὑπομονῆς καὶ τῆς παρακλήσεως δῴη ὑμῖν τὸ αὐτὸ φρονεῖν ἐν ἀλλήλοις κατὰ Χριστὸν Ἰησοῦν, ἵνα ὁμοθυμαδὸν ἐν ἑνὶ στόματι δοξάζητε τὸν Θεὸν καὶ Πατέρα τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Διὸ προσλαμβάνεσθε ἀλλήλους, καθὼς καὶ ὁ Χριστὸς προσελάβετο ὑμᾶς, εἰς δόξαν τοῦ Θεοῦ.
Ερμηνεία
Σήμερα, γράφει ένας σύγχρονος πνευματικός, δηλ. στην εποχή μας που τα πάντα γίνονται για την «ανάπαυση» του ανθρώπου, για το βόλεμα δηλ. του ανθρώπου, για να ικανοποιηθεί, να ευχαριστηθεί, να αναδειχθεί, να προβληθεί ο άνθρωπος που έχει μεγάλη ιδέα για τον εαυτό του, τα πάντα γίνονται σε τελευταία ανάλυση χάριν της φιλαυτίας. Ο άλλος θα σε καταλάβει μόνον, εφόσον συντονίζεσαι μαζί του συζητώντας ένα θέμα, με την έννοια ότι θα εξυπηρετηθεί τελικά και η φιλαυτία του. Ο λόγος του Αποστόλου Παύλου «...μὴ ἑαυτοῖς ἀρέσκειν» (Ῥωμ. 15, 1), αλλά να βλέπουμε και τον πλησίον μας «εἰς τὸ ἀγαθόν» (15, 2), μας δίνει τη λύση στο πρόβλημά μας αυτό. Ας δούμε το πάθος της φιλαυτίας.
Paulos apostolosΤο πάθος της φιλαυτίας
Η φιλαυτία είναι μια αφύσικη επιθυμία. Είναι αυτό που ονομάζουμε εγωισμό. Ο εγωισμός στον χώρο των Πατέρων μας ονομάζεται φιλαυτία. Φιλαυτία είναι να αγαπάς τα δικά σου θελήματα, νοήματα, επιθυμίες και φαντασιώσεις. Παράδειγμα ο Αδάμ. Ο Θεός τον έκανε το άριστο πλάσμα της δημιουργίας και του έβαλε δυνάμεις να φθάσει στο καθ’ ομοίωση. Ο σκοπός που του έβαλε ο Θεός ήταν από τη νηπιότητα να πορευθεί στην ωριμότητα και πνευματική ενηλικίωση, δηλ. να θεωθεί. Αυτό θα το κατόρθωνε, εάν έκανε καλή χρήση της ελευθερίας του. Δεν τον δημιούργησε ο Θεός να έχει μια αναγκαστική αγάπη για το πρόσωπό του. Τι έγινε; Τη θέωσή του ήθελε να την πραγματοποιήσει με το εγώ του. «Ο Αδάμ μπορούσε να επιθυμεί φυσικά τη θεοποίησή του, άλλωστε γι’ αυτό είχε δημιουργηθεί, αλλά αμαρτάνει στον τρόπο θεοποιήσεως, γιατί αυτή δεν έγινε διά μέσου της ενώσεως με τον Θεό, αλλά με ρήξη» (Αρχιμ. Σωφρόνιος Σαχάρωφ). Ο πειρασμός ήταν να γίνει ο άνθρωπος θεός με τις δικές του ατομικές δυνάμεις (εγωισμός, ατομισμός), ανεξάρτητα από τον Θεό. Ο Αδάμ ξέχασε πως είναι κτίσμα και πέρασε τον εαυτό του για θεό. Η φαντασία εδώ έχει την πρώτη θέση, ενώ το κατ' εικόνα περνάει στη δεύτερη. Ο εγωισμός του Αδάμ έφερε έναν σεισμό στους ανθρώπους, στις σχέσεις τους με τον Θεό και με την κτίση.
Μορφές της φιλαυτίας
Ο σοφός σύγχρονος Γέροντας Παΐσιος έλεγε• «Ό,τι κάνουμε, να το κάνουμε καθαρό, για τον Χριστό˙ να προσέχουμε να μην έχουμε μέσα το ανθρώπινο στοιχείο, φιλαυτία, ιδιοτέλεια κ.λπ. Να έχουμε στον νου μας ότι ο Χριστός μας βλέπει, μας παρακολουθεί και να προσπαθούμε να μην Τον στεναχωρούμε. Διαφορετικά ξεφτίζει η πίστη μας και η αγάπη μας». Πολύ σωστά έχουν παρατηρήσει πως η φιλαυτία που έχουμε μέσα μας εκδηλώνεται με πολλούς τρόπους, π.χ. ο άνθρωπος αναφέρεται συνεχώς στον εαυτό του. Προβάλλει τον εαυτό του και θέλει οι άλλοι να τον παραδέχονται. Κάνει το παν να μην τον κατηγορήσουν ή να μη δώσει κακή εντύπωση.
Επίσης ο φίλαυτος δεν μπορεί να αγαπήσει κανέναν. Ο εγωιστής θέλει συνεχώς να επιβεβαιώνουν οι άλλοι τα χαρίσματα και τις αρετές του, όπως τις έχει ο ίδιος πλάσει. Κατ’ ουσίαν δεν αγαπά αληθινά τον εαυτό του, γι’ αυτό και δεν μπορεί να αγαπήσει τον πλησίον του. Βιώνει μια σύγχυση ανάμεσα σ’ αυτό που είναι και σ’ αυτό που θα ήθελε να είναι. Ζει μια φαντασίωση. Θέλει να τον αγαπούν όλοι. Κάνει φίλους εκείνους που στηρίζουν τον εαυτό του. Ο φίλαυτος γίνεται εριστικός, όταν δεν γίνεται το θέλημά του. Τον πιάνει θυμός και διαπληκτίζεται με τους άλλους. Δεν παραδέχεται τις ευθύνες του. Θέλει τους άλλους υποχείριά του.
Η θεραπεία του πάθους
Μπορεί κάποιος να είναι φοβερά έξυπνος, αν όμως έχει εγωιστικό θέλημα, αυτοπεποίθηση και φιλαυτία, βασανίζεται συνέχεια. Μπερδεύεται άσχημα και του δημιουργούνται προβλήματα. Για να βρει τον δρόμο του, πρέπει να ανοίξει την καρδιά του σε κάποιον πνευματικό και να ζητήσει ταπεινά τη βοήθειά του. Μόνοι μας δεν μπορούμε να καταλάβουμε το φοβερό πάθος της φιλαυτίας. Η βοήθεια του πνευματικού είναι απαραίτητη. Ο πνευματικός, εάν είναι έμπειρος, θα καταλάβει το είδος της φιλαυτίας μας και θα μας βοηθήσει να το θεραπεύσουμε. Βέβαια αυτό έχει σαν προϋπόθεση να αντιληφθούμε πως είμαστε άρρωστοι πνευματικά και χρειαζόμαστε τον ιατρό. Η προσφυγή μας στον πνευματικό σημαίνει πως η χάρη του Θεού θα μας θεραπεύσει κι όχι οι δικές μας δυνάμεις. Αν συνειδητοποιήσει τη φιλαυτία του ο άνθρωπος, ταπεινώνεται, συντρίβεται, ζητάει το έλεος του Θεού. Νιώθει σαν σκύβαλο ενώπιον του Θεού. Οπότε ο άνθρωπος, τελείως απηλπισμένος από τον εαυτό του, τελείως απογοητευμένος, τελείως λυτρωμένος από οποιαδήποτε αυτοδικαίωση, εμπιστεύεται τον Θεό. Να μην δικαιολογούμε την κατάστασή μας, αλλά να ελπίζουμε στον Θεό. Μόνοι μας δεν μπορούμε να αλλάξουμε την κατάσταση. Με τον Θεό, ναι.
Αγαπητοί αδελφοί, αυτό το φοβερό πάθος που δεν αφήνει να βιώσουμε τη χάρη του Θεού, αλλά και να ζήσουμε ειρηνικά με τους άλλους, ας παρακαλέσουμε τον Θεό να το συντρίψει με τη χάρη του, για να απελευθερωθούμε και να γίνουμε όντως άνθρωποι. Αμήν.

Μητροπ. Εδέσσης Ιωήλ, Ο επιούσιος Άρτος