(Γαλ. β' 16-20)
Ἀδελφοί, εἰδότες ὅτι οὐ δικαιοῦται ἄνθρωπος ἐξ ἔργων νόμου, ἐὰν μὴ διὰ πίστεως ᾽Ιησοῦ Χριστοῦ, καὶ ἡμεῖς εἰς Χριστὸν ᾽Ιησοῦν ἐπιστεύσαμεν, ἵνα δικαιωθῶμεν ἐκ πίστεως Χριστοῦ καὶ οὐκ ἐξ ἔργων νόμου· διότι ἐξ ἔργων νόμου οὐ δικαιωθήσεται πᾶσα σάρξ. Εἰ δὲ ζητοῦντες δικαιωθῆναι ἐν Χριστῷ εὑρέθημεν καὶ αὐτοὶ ἁμαρτωλοί, ἆρα Χριστὸς ἁμαρτίας διάκονος; μὴ γένοιτο! Εἰ γὰρ, ἃ κατέλυσα, ταῦτα πάλιν οἰκοδομῶ, παραβάτην ἐμαυτὸν συνίστημι. Ἐγὼ γὰρ διὰ νόμου νόμῳ ἀπέθανον ἵνα Θεῷ ζήσω. Χριστῷ συνεσταύρωμαι· ζῶ δὲ οὐκέτι ἐγώ, ζῇ δὲ ἐν ἐμοὶ Χριστός· ὃ δὲ νῦν ζῶ ἐν σαρκί, ἐν πίστει ζῶ τῇ τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ τοῦ ἀγαπήσαντός με καὶ παραδόντος ἑαυτὸν ὑπὲρ ἐμοῦ.
Ερμηνεία
Η σχέση «πίστεως» και «έργων» είναι ένα από τα θέματα εκείνα, που έχουν τόσο παρεξηγηθεί από τον μη ορθόδοξο κόσμο. Έξω από την Ορθοδοξία, πότε υπερτονίζονται τα «έργα» και πότε απορρίπτονται. Άλλοτε η σωτηρία στηρίζεται σ’ αυτά, και άλλοτε θεωρούνται ότι στερούνται κάθε σωτηριολογική σημασία. Τον προβληματισμό αυτό -δυτικό καθαρά- τον ζει και ο λαός μας καθημερινά, αφού τον μεταφέρουν ακόμη και σήμερα στην πόρτα του οι διάφοροι αιρετικοί, που ασταμάτητα επιδιώκουν να τον απομακρύνουν από την πίστη των Πατέρων του.
Τα έργα του Χριστιανού
Κύριο γνώρισμα των «έργων» του αληθινά πιστού είναι ότι στερούνται από κάθε νομικό χαρακτήρα. Δεν είναι «νομικά», έργα «του νόμου», όπως τα ονομάζει ο Παύλος. Δεν θεωρούνται δηλαδή ως ηθικές υποχρεώσεις (καθήκοντα) και ατομικά επιτεύγματα, που υπακούουν σε κάποιο κώδικα ατομικής συμπεριφοράς. Είναι «έργα» που πηγάζουν «εκ πίστεως Χριστού».
Είναι ο φυσικός καρπός αυτής της πίστεως, αλλά και κριτήριο ακόμη και βεβαίωσή της. Για να μπορέσει ο πιστός να καρποφορήσει εν Χριστώ, πρέπει να ευρίσκεται στη σωστή με τον Χριστό σχέση. Στην κατάσταση, στην οποία βρισκόταν ο Παύλος, όταν έγραφε: «Ζῶ δὲ οὐκέτι ἐγώ, ζῇ δὲ ἐν ἑμοὶ Χριστὸς». Αυτή δε η σχέση δημιουργείται με τη σωστή πίστη. Με την ολοκληρωτική, δηλαδή, παράδοση του πιστού στον Χριστό. Με την προσφορά όλης της υπάρξεως του ανθρώπου, για να γίνει κατοικητήριο του Θεού. Όλες οι δυνάμεις της ψυχής και όλα τα μέλη του σώματος να δοθούν στον Χριστό. Και αυτό πραγματοποιείται με τον αγιοπνευματικό αγώνα για την κάθαρσή μας από τα πάθη. Με τη μετάνοια και την άσκηση. Αληθινά πιστός είναι αυτός που ζει συνεχώς το γεγονός της βαπτίσεώς του. Με τη βάπτιση «θάπτεται» ο παλαιός άνθρωπος μέσα στην κολυμβήθρα, την αναγεννητική μήτρα της Εκκλησίας, και «ανίσταται» - αναγεννάται σε νέα ζωή, τη ζωή εν Χριστώ, τη ζωή που δημιουργεί το Άγιο Πνεύμα μέσα μας. Ο αληθινά πιστός ζει σ’ αυτή τη νέα ζωή. Σε ένα νέο τρόπο υπάρξεως, που προέρχεται από την πραγματική μετάνοιά του, που συντελείται με τον πραγματικό θάνατο του παλαιού εαυτού του. Με τη γνήσια αυτή μετοχή στο θεανθρώπινο σώμα του Χριστού, τη μετοχή στην κοινωνία των Αγίων, μεταβάλλεται, με τη Χάρη του Θεού, σε «δένδρο» που παράγει καρπούς καλούς, έργα δηλαδή σωτηρίας.
Αν δεν υπάρχουν όμως οι ρίζες της αληθινής πίστεως, της αναθέσεως όλης της ζωής στον Χριστό, αν δεν εισέλθει κανείς στην κοινωνία των Αγίων και δεν αναλάβει και αυτός το δικό τους πνευματικό αγώνα, δεν θα μπορεί να έχει «καρπούς» Αγίου Πνεύματος.
Η ζωή του πιστού στον κόσμο είναι, κατά τον λόγο πάλι του Παύλου, «πίστις δι’ ἀγάπης ἐνεργούμενη» (Γαλ. ε' 6). Πίστη ζωντανή, «ἐνεργητικὴ διὰ τῆς εἰς Χριστὸν ἀγάπης καὶ τῆς ἐργασίας τῶν ἐντολῶν» (άγ. Νικόδημος). Αγάπη για τον Χριστό είναι η παράδοσή μας στον Χριστό, κάτι που οι Άγιοί μας το ονομάζουν «έρωτα» Χριστού. Στον θείο έρωτα παραδίνεται ολόκληρος ο άνθρωπος στον Χριστό. Είναι αυτό που τόσες φορές μας υπενθυμίζει η λατρεία μας: «Ἑαυτοὺς καὶ ἀλλήλους καὶ πᾶσαν τὴν ζωὴν ἡμῶν Χριστῷ τῷ Θεῷ παραθώμεθα». Μέσα από αυτή την αγάπη και αυτό τον θείο έρωτα βγαίνουν σαν «ὀσμὴ εὐωδίας πνευματικῆς» και «λογική λατρεία» προς τον Θεό τα έργα του Χριστιανού.
Έλεγχος της πορείας μας
Με βάση τα προηγούμενα μπορούμε τώρα να προβούμε σε ένα έλεγχο της πράξεώς μας, της πορείας μας. Συνήθως βρισκόμασθε σε μια τρομερή σύγχυση. Ζητούμε αποτελέσματα χωρίς τις κατάλληλες προϋποθέσεις. Ζητούμε καρπούς από δένδρο, που δεν έχει ρίζες! Θέλουμε «καρπούς» του Αγίου Πνεύματος, χωρίς όμως να ενδιαφερόμασθε να μάθουμε, πώς αποκτά κανείς το Αγιο Πνεύμα, ώστε να μπορέσει να παραγάγει και τους καρπούς Του. Όπως μας διδάσκουν οι Άγιοί μας, όλος ο αγώνας του πιστού είναι να καθαρθεί, για να αποκτήσει Πνεύμα Άγιο. Γιατί χωρίς το Άγιο Πνεύμα ό,τι κάνουμε είναι αμαρτία και θάνατος. Όλη η ατομική και νομική αρετή μας δεν είναι παρά «ράκος ἀποκαθημένης» (Ἠσ. ξδ' 6), βρώμα και ακαθαρσία, «ὀσμὴ θανάτου εἰς θάνατον» (Β' Κορ. β' 16). Μόνο ό,τι γίνεται «ἐν Χριστῷ» και μέσα στη Χάρη του Αγίου Πνεύματος οδηγεί στη σωτηρία. Γιατί μόνο ο Θεός έχει ζωή και ζωοποιεί. Εμείς συνήθως νομίζουμε, ότι μόνοι μας «κόβουμε» τις «κακίες» και τα «ελαττώματά» μας, ότι μόνοι μας «διορθώνουμε» τον χαρακτήρα μας, ότι μόνοι μας «γινόμασθε καλύτεροι». Τούτο συμβαίνει, γιατί νοούμε τη χριστιανική ζωή, ως απλή βελτίωση της συμπεριφοράς μας και ισχυροποίηση του χαρακτήρα μας για την ηθικοποίησή μας, και όχι σαν πραγματική ένταξή μας μέσα στην κοινωνία των Αγίων, μέσα στην αγάπη του Χριστού και την αγάπη τη δική τους. Στην αγάπη εκείνη, που μας δέχεται παρά την αμαρτωλότητα και αναξιότητά μας, για να μάθουμε να αγαπάμε και μεις τους άλλους παρά την αμαρτωλότητα και αναξιότητά τους με την αγάπη του Χριστού, που «παρέδωσε τον εαυτό του» (απέθανε) για τον καθένα μας, όπως μας υπενθυμίζει σήμερα ο Παύλος.
Εδώ όμως φωτίζεται και μια άλλη τραγικότητά μας. Μαθαίνουμε στη ζωή μας να θαυμάζουμε τις (λεγόμενες) «μεγάλες προσωπικότητες» ή εκείνους, που διακρίνονται σε κοινωνικά έργα και ωφελούν την ανθρωπότητα με τη δραστηριότητα τους. Με το μέτρο όμως αυτό φθάνουμε σε σημείο να βρίσκουμε, ότι ένας αιρετικός ή αλλόθρησκος μπορεί να είναι «καλύτερος» από τους Ορθοδόξους, αφού είναι «ηθικότερος» και «δραστηριότερος». Έτσι όμως, χωρίς να το καταλάβουμε, φθάνουμε στο ερώτημα: πού η υπεροχή της ορθοδοξίας; γιατί είναι ανάγκη να είμαι ορθόδοξος, αφού και αλλού υπάρχουν τόσο ηθικές προσωπικότητες; Όποιος όμως μαθητεύει κοντά στους Αγίους μας ξέρει, ότι ο αγώνας μας δεν είναι να γίνουμε ηθικές προσωπικότητες, αλλά να καθαρθούμε από τα πάθη μας, να αποκτήσουμε Άγιο Πνεύμα. Να πιστεύσουμε, δηλαδή, και να αγαπήσουμε αληθινά τον Χριστό, ώστε να Του προσφέρουμε ΟΛΗ τη ζωή μας, για να μπορεί να καρποφορεί η ζωή μας «καρπούς» του αγίου Πνεύματος, έργα σωτηρίας.
Πρωτ. Γ. Μεταλληνού, Κηρύγματα στα Αποστολικά Αναγνώσματα
