του Δρος Κώστα Χαμπιαούρη Αντιπροέδρου Κυπριακού Επιστημονικού Συνδέσμου
Εκπαιδευτικών Αξιοποίησης των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών
Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερο απομακρυνόμαστε από τη λογική του υπολογιστή ως μεμονωμένη θέση εργασίας και προσανατολιζόμαστε σταδιακά προς τη λογική της χρήσης συστημάτων, μέρος των οποίων είναι ο «δικτυωμένος υπολογιστής» και άλλες τεχνολογικές συσκευές, που επικοινωνούν μεταξύ τους ανταλλάσσοντας δεδομένα. Πρόκειται για συστήματα που επιτρέπουν την αναζήτηση πληροφοριών, από ποικίλες πηγές, την κοινωνική αλληλεπίδραση και την ανθρώπινη συνεργασία στο πλαίσιο διευρυμένων κοινοτήτων. Η τεχνολογία του Διαδικτύου παρέχει τη δυνατότητα της αμεσότητας στην οπτικοακουστική επικοινωνία και μάλιστα σε εξατομικευμένο επίπεδο, παρέχοντας πληροφορίες σε μορφή κειμένου, εικόνας, κινούμενης εικόνας, ήχου, μουσικής, βίντεο. Δεν εκλαμβάνει τον καθένα που έχει πρόσβαση σε αυτό ως παθητικό δέκτη και καταναλωτή πληροφοριών, αλλά θεωρεί όλους τους χρήστες ως ισότιμους στην πρόσβαση της πληροφορίας, ανεξάρτητα από κοινωνική θέση, γένος, φύλο, θρησκευτικές ή πολιτικές πεποιθήσεις. Με βάση τα δεδομένα αυτά, κοινή είναι η αντίληψη ότι οι δυνατότητες που παρέχει το Διαδίκτυο και οι εφαρμογές του αποτελούν σημαντική πρόκληση για τον καθένα μας, αφού αλλάζουν το τοπίο της ανθρώπινης αλληλεπίδρασης. Αξιοποιώντας το Διαδίκτυο ο χρήστης μπορεί να στέλνει και να παίρνει μηνύματα ανά πάσα στιγμή, να έρχεται σε επαφή και να γνωρίζει άλλους ανθρώπους ή κοινωνικές ομάδες, να αναζητά πληροφορίες και κάθε είδους υλικό, να έχει οπτική και ηχητική επικοινωνία με άλλα άτομα, να χρησιμοποιεί έτοιμο online εκπαιδευτικό, ενημερωτικό, ψυχαγωγικό και άλλου είδους υλικό, να αποθηκεύει στη μνήμη του υπολογιστή του και να ανεβάζει σε αυτό δικό του υλικό. Παρά την αδιαμφισβήτητη χρησιμότητά του, το Διαδίκτυο υποκρύπτει και κάποιους κινδύνους, τους οποίους κάθε χρήστης ανακαλύπτει σταδιακά. Υπάρχει ζήτημα κόστους της πρόσβασης στο Διαδίκτυο, προβλήματα με την ταχύτητα της σύνδεσης και το χρόνο απόκρισης των υπηρεσιών που προσπαθούμε να χρησιμοποιήσουμε. Οποιοδήποτε υλικό αναρτάται σε αυτό αποτελεί πνευματική ιδιοκτησία κάποιου και δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί και να διανεμηθεί νόμιμα χωρίς την άδεια του κατόχου των πνευματικών δικαιωμάτων. Οι πληροφορίες που βρίσκουμε με μεγάλη ευκολία, μπορεί να είναι επιβλαβείς, γιατί μπορεί να είναι 
ανακριβείς και παραπλανητικές. Η εύκολη πρόσβασή μας σε ιστοσελίδες με ακατάλληλο, παράνομο ή πορνογραφικό περιεχόμενο μπορεί να μας κάνει θύματα εκμετάλλευσης από επιτήδειους, οι οποίοι αποκρύπτονται πίσω από την ανωνυμία τους ή παρουσιάζουν ψευδή προσωπικά στοιχεία. Είμαστε εκτεθειμένοι σε ιούς ή ανεπιθύμητα διαφημιστικά μηνύματα και άλλου είδους επιθέσεις. Ακόμη κι αυτά τα διαδικτυακά παιχνίδια που συχνά φαντάζουν κατάλληλα για τα παιδιά, μπορεί να κρύβουν παγίδες, αφού καλλιεργούν περίεργες συμπεριφορές και εμμονές και αποξενώνουν τα παιδιά από τον πραγματικό κόσμο και τη χαρά του δημιουργικού παιχνιδιού με φίλους σε πραγματικό και όχι εικονικό περιβάλλον. Οι πιο συνήθεις νέες μορφές παραβατικότητας, όπου εύκολα οι ανυποψίαστοι χρήστες του Διαδικτύου μπορούν να γίνουν θύματα, είναι η διακίνηση πορνογραφικού και άλλου ακατάλληλου υλικού, η καταπάτηση πνευματικών δικαιωμάτων, η παραβίαση προσωπικών δεδομένων, η άσκηση ψυχικής βίας και ο εκφοβισμός. Όλα αυτά μπορούν να δημιουργήσουν σοβαρά προβλήματα, ιδιαίτερα σε νεαρά άτομα, με πολύ δυσμενείς συνέπειες. Το σίγουρο είναι ότι δεν μπορούμε να αποκλείσουμε από την καθημερινότητά μας, σε όποια φάση της ζωής μας και να βρισκόμαστε, τον κόσμο του Διαδικτύου. Αυτό που έχουμε να κάνουμε είναι να ενημερωθούμε για τους τρόπους αντιμετώπισης των πιο πάνω κινδύνων και να παίρνουμε τα ανάλογα προστατευτικά μέτρα. Λόγω του ότι τα νεαρά άτομα είναι περισσότερο ευάλωτα και εκτεθειμένα σε τέτοιους κινδύνους, η διαπαιδαγώγησή τους σε τέτοια θέματα από μικρή ηλικία είναι κομβικής σημασίας. Οι δικές μας ευθύνες ως ενήλικες, γονείς και εκπαιδευτικοί είναι ακόμη μεγαλύτερες, γιατί τα παιδιά μας χρειάζονται ενημέρωση, καθοδήγηση, προστασία και στήριξη όταν σερφάρουν ή πρόκειται να σερφάρουν στο Διαδίκτυο. Θα είναι πολύ πιο δύσκολο να αντιμετωπίσουμε δυσάρεστες καταστάσεις, αν αφήσουμε τα γεγονότα να μας προλάβουν και ξεφύγουν από τον έλεγχό μας. Για τον λόγο αυτό, δεν πρέπει να τα αφήσουμε να χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο ανεξέλεγκτα. Είναι σημαντικό να συμμετέχουμε ενεργά στο σερφάρισμα του παιδιού μας σε αυτό, και ακόμη, έστω και αν δεν είμαστε εμείς οι ίδιοι εξοικειωμένοι, μπορούμε να ζητήσουμε από τα παιδιά μας να μας δείξουν και να μας καθοδηγήσουν. Πρέπει να τα προειδοποιήσουμε να μην επισκέπτονται ιστοχώρους με ακατάλληλο περιεχόμενο, είτε ακούσια είτε εκούσια, υποδεικνύοντας τους άλλους ιστοχώρους με ενημερωτικό, εκπαιδευτικό και ψυχαγωγικό περιεχόμενο, που να ανταποκρίνονται στην ηλικία τους. Είναι σημαντικό, επίσης, να γνωρίζουν τα παιδιά πως δεν πρέπει να συναντούν αγνώστους μέσω Διαδικτύου και δεν πρέπει να δίνουν προσωπικές πληροφορίες, όπως διευθύνσεις, αριθμούς τηλεφώνων, φωτογραφίες, βίντεο, κωδικούς ασφαλείας κ.λπ. Να εγκαταστήσουμε στους υπολογιστές τους προγράμματα που ανιχνεύουν και αποκλείουν τις ύποπτες και βλαπτικές σελίδες, καθώς επίσης και προγράμματα φιλτραρίσματος αλληλογραφίας προκειμένου να αφαιρούνται ανεπιθύμητα μηνύματα, πριν ακόμη αυτά συμπεριληφθούν στη λίστα εισερχομένων τους. Καλό είναι να έχουμε κανόνες για τη χρήση του Διαδικτύου, όπως και γενικότερα για τη συμπεριφορά των παιδιών, για να διασφαλίζουμε έτσι τη συνεργασία τους και να ενισχύουμε το αίσθημα της ευθύνης απέναντι στη σωστή του χρήση. Οφείλουμε ως γονείς να ενημερώσουμε τα παιδιά μας τόσο για τα οφέλη όσο και για τους κινδύνους, που μπορεί να διατρέξει κάποιος στο Διαδίκτυο. Γι’ αυτό και πρέπει τα παιδιά να γνωρίζουν πως είμαστε πάντοτε στη διάθεσή τους και πάντοτε πρόθυμοι να συζητήσουμε μαζί τους οτιδήποτε τους προβληματίζει. Πρέπει να τα ενθαρρύνουμε να μοιράζονται μαζί μας προβλήματα, που μπορούν να αντιμετωπίσουν κατά την περιήγησή τους στο Διαδίκτυο ή ακόμη και προβλήματα που μπορεί να αντιμετωπίζουν φίλοι τους, που ανήκουν στο σχολικό τους περιβάλλον.
Σίγουρα η συζήτηση για θέματα ασφάλειας και προστασίας στο Διαδίκτυο δεν τελειώνει εδώ. Κανείς, φυσικά, δεν μπορεί να αμφισβητήσει τη σημασία που έχει το Διαδίκτυο στη ζωή μας και την επανάσταση που έχει επιφέρει σε πολλούς τομείς των καθημερινών μας δραστηριοτήτων. Παρόλα αυτά, οι ευθύνες όλων μας είναι πολύ μεγάλες. Αυτό που χρειάζεται είναι να είμαστε σε συνεχή εγρήγορση. Η σωστή και συνετή αξιοποίηση των δυνατοτήτων που μας παρέχει το Διαδίκτυο μπορεί να γίνει μόνο με συνεχή ενημέρωση, έχοντας επίγνωση των δυνατοτήτων που μας παρέχει, αλλά και των κινδύνων που ελλοχεύουν. Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να αποφύγουμε κακοτοπιές που οδηγούν σε ανεπιθύμητους προορισμούς.
(Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Παράκληση.
Διμηνιαία Ἔκδοσις Ἱερᾶς Μητροπόλεως Λεμεσοῦ, τεύχος 75)
