τοῦ Ὁμοτίμου Καθηγητοῦ τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν καί Καθηγητοῦ τοῦ Πανεπιστημίου Λευκωσίας κ. Νίκου Νικολαΐδη

Ὁ λόγος, «ὡς φοβερός ὁ τόπος οὗτος», τόν ὁποῖο ὁ Πατριάρχης Ἰακώβ ἀνεφώνησε, ἔμπλεος φόβου καί ἔκστασης, ὁμιλεῖ περί τῆς ἁγίας καί ἀειπαρθένου Μαρίας καί Θεοτόκου, ὅταν:
«Ἐξῆλθεν ἀπό τοῦ φρέατος τοῦ ὅρκου καί ἐπορεύθη εἰς Χαρράν. Καί ἀπήντησε τόπῳ καί ἐκοιμήθη ἐκεῖ... καί ἐνυπνιάσθη (καί εἶδε) κλίμακα ἐστηριγμένην ἐν τῇ γῇ ἧς ἡ κεφαλή ἀφικνεῖτο εἰς τόν οὐρανόν, καί οἱ ἄγγελοι τοῦ Θεοῦ ἀνέβαινον καί κατέβαινον ἐπ’ αὐτῆς. Ὁ δέ Κύριος ἐπεστήρικτο ἐπ’ αὐτῆς... καί ἐξηγέρθη Ἰακώβ ἀπό τοῦ ὕπνου αὐτοῦ καί εἶπεν• ὅτι ἔστι Κύριος ἐν τῷ τόπῳ τούτῳ, ἐγώ δέ οὐκ ᾔδειν. Καί ἐφοβήθη καί εἶπεν• ὡς φοβερός ὁ τόπος οὗτος• οὐκ ἔστι τοῦτο ἀλλ’ ἤ οἶκος Θεοῦ, καί αὕτη ἡ πύλη τοῦ οὐρανοῦ».
Σύνολη ἡ πατερική θεολογία καί σύμπασα ἡ ὑμνολογία τῆς Ἐκκλησίας μας θεωρεῖ, ἑρμηνεύει καί μελωδεῖ τή θεοπτία τούτη τοῦ Ἰακώβ, ὡς παράδειγμα καί τυπολογία τοῦ προσώπου καί τοῦ ρόλου τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, σέ ὅ,τι ἀφορᾷ στό μυστήριο τοῦ προσώπου τοῦ Χριστοῦ καί τοῦ ἔργου τῆς οἰκονομίας τοῦ Θεοῦ νά ἐπαναγάγει τόν ἄνθρωπο καί τόν κόσμο, ὅπου ἦσαν τό πρότερον, δηλαδή στήν ἀρχέγονη προπτωτική τους δόξα καί προοπτική.
Ἀναμφίβολα, ἡ πιό πάνω τυπολογία γιά τή Θεοτόκο Μαρία δέν εἶναι ἡ μόνη. Ἕνας ὁρμαθός τυπολογιῶν παρακολουθεῖ τήν Παλαιά Οἰκονομία, ὅπου προτυπώνεται καί προεικονίζεται, ἀλλά καί προοιμιάζεται τό ὕψιστο καί φοβερό, ἀλλά «ἔκπληκτον μυστήριον» τοῦ προσώπου καί τοῦ καίριου καί κύριου ρόλου της στό θεοπρεπές ἔργο τῆς σωτηρίας τοῦ κόσμου. Χαρακτηριστικά, ὁ Ἰωσήφ ὁ Ὑμνογράφος ἀναφέρει καί μελωδεῖ: «Μωσῆς κατενόησεν ἐν βάτῳ, τό μέγα μυστήριον τοῦ τόκου σου• παῖδες προεικόνισαν τοῦτο ἐμφανέστατα, μέσον πυρός ἱστάμενοι καί μή φλεγόμενοι, ἀκήρατε ἁγία Παρθένε• ὅθεν σέ ὑμνοῦμεν εἰς πάντας τούς αἰῶνας»
Τό ἄν, βέβαια, κατενόησε λογικά ὁ Μωϋσῆς, ἐκείνη τή στιγμή, ὅταν ἐβρισκόταν ἐνώπιόν τῆς βάτου, τῆς φλεγομένης καί μή καιομένης στό ὄρος Χωρήβ, τό «μέγα μυστήριον τοῦ τόκου» τῆς ἀειπαρθένου Μαρίας, δέν μπορεῖ μέ ἀσφάλεια νά εἰπωθεῖ. Ὡστόσο, στό ἄκουσμα τῆς προσταγῆς τοῦ Θεοῦ• «λῦσαι τό ὑπόδημα ἐκ τῶν ποδῶν σου• ὁ γάρ τόπος, ἐν ᾧ ἕστηκας, γῆ ἁγία ἐστί», ὁ Μωϋσῆς πειθαρχεῖ. Καί πλησιάζοντας ἀνυπόδητος τή βάτο, ἄκουσε τό φοβερό: «Ἐγώ εἰμί ὁ Θεός τοῦ πατρός σου, Θεός Ἀβραάμ...»• γιά νά ἀκολουθήσει ὁ γνωστός διάλογος μεταξύ Θεοῦ καί Μωϋσῆ μέ κορύφωμα τήν ἐπερώτηση τοῦ δευτέρου: «Ἰδού ἐγώ ἐλεύσομαι πρός τούς υἱούς Ἰσραήλ καί ἐρῶ πρός αὐτούς• ὁ Θεός τῶν πατέρων ἡμῶν ἀπέσταλκέ με πρός ὑμᾶς, (καί ἐάν) ἐρωτήσωσί με• τί ὄνομα αὐτῷ; Τί ἐρῶ πρός αὐτούς; Καί εἶπεν ὁ Θεός πρός Μωϋσῆν• ἐγώ εἰμί ὁ ὤν• καί εἶπεν• οὕτως ἐρεῖς τοῖς υἱοῖς Ἰσραήλ• ὁ ὤν ἀπέσταλκέ με πρός ὑμᾶς».
Ἀπό τό πιό πάνω βιβλικό κείμενο εἶναι προφανές, ὅτι αὐτός, ὁ ὁποῖος ὁμιλεῖ μέσα ἀπό τή φλεγόμενη βάτο, ἡ ὁποία καί διαδηλώνει τό φοβερό μυστήριο τοῦ προσώπου καί τοῦ τόκου τῆς Θεοτόκου, εἶναι ὁ δεύτερος τῆς Ἁγίας Τριάδος ὁ ἄσαρκος Λόγος. Γι’ αὐτό καί ἡ Ἐκκλησία μας, παραλαμβάνοντας τό ρηματικό τοῦτο σχῆμα καί συνδέοντάς το μέ τό σχετικό κείμενο τοῦ βιβλίου τῆς Ἀποκαλύψεως: «ὁ ὤν καί ὁ ἦν καί ὁ ἐρχόμενος», οἰκοδομεῖ καί ἀποδίδει τό θεοπρεπές ὄνομα «ὁ Ὤν» στήν εἰκονική ἀποτύπωση τοῦ προσώπου τοῦ Θεανθρώπου Χριστοῦ.
Ἐπιπρόσθετα, καί γιά νά παραμείνουμε στό πιό πάνω σχετικό τροπάριο, οἱ τρεῖς Παῖδες «ἐν τῇ καμίνῳ» προεικονίζουν τό πρόσωπο καί τόν ρόλο τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου• ὅτι, δηλαδή, ὅπως τό ὑλικό «πῦρ τῆς καμίνου» διεφύλαξε σώους καί ἀβλαβεῖς τούς τρεῖς παῖδες, κατά ἀνάλογο, ἀλλά φοβερό καί ἀκατάληπτο τρόπο, τό «πῦρ τῆς θεότητος» δέν κατέφλεξε ἀλλά καί διακράτησε ἀλώβητη τήν ἀειπάρθενο Κόρη τῆς Ναζαρέτ. Καί αὐτῆς τῆς διασφάλισης καί τῶν τριῶν Παίδων, ὅπως καί τῆς Θεοτόκου, πρόξενος ὑπάρχει ὁ Υἱός καί Λόγος τοῦ Θεοῦ, ὁ ὁποῖος, καί τότε παρίστατο μεταξύ τῶν τριῶν Παίδων. Κατά τό κείμενο τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης (τῶν Ο), ἀκούοντας ὁ Ναβουχοδονόσορ ὁ βασιλιάς ὑμνῳδίες νά βγαίνουν ἀπό τήν «ἐκκεκαυμένην ἑπταπλασίως» κάμινο, προσέτρεξε καί, κοιτάζοντας μέσα σ’ αὐτή, μέ ἀπορία εἶπε:
«Οὐχί ἄνδρας τρεῖς ἐβάλαμεν εἰς μέσον τοῦ πυρός πεπεδημένους; Καί εἶπαν τῷ βασιλεῖ• ἀληθῶς, βασιλεῦ. Καί εἶπεν ὁ βασιλεύς• ἰδού ἐγώ ὁρῶ ἄνδρας τέσσαρας λελυμένους καί περιπατοῦντας ἐν μέσῳ τοῦ πυρός, καί διαφθορά οὐκ ἔστιν ἐν αὐτοῖς, καί ἡ ὅρασις τοῦ τετάρτου ὅμοια υἱῷ Θεοῦ».
Ἔτσι, τηρουμένων τῶν ἀναλογιῶν, ἀσύγκριτο θαῦμα καί μυστήριο, τελεσιουργεῖται στό πρόσωπο τῆς Παναγίας. Ὡστόσο, παρατρέχοντας ἄλλες προτυπώσεις τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου στήν Παλαιά Διαθήκη, κρίνομε σκόπιμο νά σταθοῦμε σέ, ἀκόμη, μία, αὐτή τῆς σκηνῆς τῆς θεοφάνειας στήν πεδιάδα καί στό ὄρος Σινά. Ἐκεῖ, μεταξύ ἄλλων, παρατηροῦνται δυό ἐνδιαφέροντα γιά τό θέμα μας, περιστατικά: Τό πρῶτο συμβαίνει, ὅταν ὁ Θεός – ὡς ἄσαρκος Λόγος – παραδίδει «διά ζώσης» τόν Δεκάλογο στούς Ἑβραίους. Ὁπότε:
«Πᾶς ὁ λαός ἑώρα τήν φωνήν καί τάς λαμπάδας καί τήν φωνήν τῆς σάλπιγγος καί τό ὄρος (Σινά) καπνίζον• φοβηθέντες δέ πᾶς ὁ λαός ἔστησαν μακρόθεν. Καί εἶπαν πρός Μωϋσῆν• λάλησον σύ ἡμῖν, καί μή λαλείτω πρός ἡμᾶς ὁ Θεός, μήποτε ἀποθάνωμεν».
Τό ὁποῖο διαδηλώνει, ὅτι ὅλος ὁ λαός, βλέποντας ὅσα συμβαίνουν, καί ἀκούοντας τόν Θεό νά ὁμιλεῖ, μέ ἔκδηλο τόν φόβο θανάτου, ζητᾷ, ὅπως σέ ἄλλη, παρόμοια περίπτωση, ἄν ὁ Θεός θέλει νά τούς μιλήσει, ἄς ὁμιλεῖ πρῶτα στόν Μωϋσῆ καί, ἀκολούθως, αὐτός νά μεταφέρει τά λόγια του Θεοῦ σ’ αὐτούς. Τοῦτο σημαίνει, πώς, παρά τίς πνευματικές καί σωματικές προετοιμασίες, στίς ὁποῖες ὑποβλήθηκαν οἱ Ἑβραῖοι, γιά τό γεγονός αὐτό, ὡστόσο δέν μπόρεσαν νά ἀντέξουν τή φωνή τοῦ Θεοῦ, μέ ἄμεσο τόν κίνδυνο νά ἀποθάνουν!
Τό δεύτερο περιστατικό παρατηρεῖται στόν διάλογο μεταξύ τοῦ Μωϋσῆ καί τοῦ Θεοῦ, κατά τήν παράδοση καί ἐπεξήγηση τοῦ νόμου στό ὄρος Σινά. Ἐκεῖ, ὡς φαίνεται, ὁ Μωϋσῆς κάποια στιγμή ξεθαρρεύει καί ζητᾶ παράτολμα ἀπό τόν Θεό-Λόγο, - γιατί αὐτός ἦταν ὁ νομοδότης -, καί τοῦ ὑποβάλλει: «Εἰ οὖν εὕρηκα χάριν ἐναντίον σου (ἐνώπιόν σου), ἐμφάνισον μοί σεαυτόν...». Καί στή συνέχεια ἐπανέρχεται «θρασύτερος» ὁ Μωϋσῆς καί λέγει. «Δεῖξον μοί τήν σεαυτοῦ δόξαν». Γιά νά πάρει τήν ἀπάντηση «ὁ καλυφθείς (μέ) θεῖον γνόφον» ἡγέτης τοῦ Ἰσραήλ: «Οὔ δυνήσῃ ἰδεῖν μου τό πρόσωπον• οὐ γάρ μή ἴδῃ ἄνθρωπος τό πρόσωπόν μου καί ζήσεται». Θάνατος, ἑπομένως, ἀκαριαῖος ἀναμένει, ἐκεῖνον, ὁ ὁποῖος θά ἀντικρύσει τόν Θεό! Πόσο φοβεροί εἶναι οἱ λόγοι αὐτοί!
Ἔτσι, καί στίς δυό πιό πάνω περιπτώσεις, οἱ μέν Ἑβραῖοι στό ἄκουσμα τῆς φωνῆς τοῦ Θεοῦ ἔνοιωσαν τόν θάνατο νά τούς ἀπειλεῖ, ὁ δέ Μωϋσῆς εἰσέπραξε στό αἴτημά του τήν προειδοποίηση τῆς ἀπειλῆς τοῦ θανάτου. Καί αὐτά συμβαίνουν καί διασυνδέονται, ὅπως προδηλώθηκε, μέ τήν παρουσία τοῦ ἄσαρκου Λόγου στήν Παλαιά Οἰκονομία.
Ὡστόσο, αὐτά τά συγκλονιστικά γεγονότα, ὅπως καί ἄλλα παρόμοια στήν Παλαιά Διαθήκη, ἀλλάζουν ριζικά, ἔχοντας τήν διασύνδεσή τους μέ τό πρόσωπο τῆς Θεοτόκου Μαρίας. Ὅτι δηλαδή ἡ θεότευκτος Κόρη τῆς Ναζαρέτ, ἀνατρέπει τά φοβερά πράγματα τῶν θεοφανειῶν τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, ἀφοῦ ἀναδεικνύεται μοναδικό καί ἐξαίρετο παράδειγμα στήν ἱστορία τῆς θείας Οἰκονομίας καί ὑπάρχει ὑπέρτερη, τῶν ὅσων ἰσχύουν καί λειτουργοῦν στά κτιστά ὄντα καί πράγματα στήν Παλαιά Οἰκονομία.

Περιοδικό Παράκληση, τ.105

Twitter