(Ἰω. 17, 1-13)

Τῷ καιρῷ ἐκείνῳ ἐπάρας ὁ Ἰησοῦς τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτοῦ εἰς τὸν οὐρανὸν, εἶπε· Πάτερ, ἐλήλυθεν ἡ ὥρα· δόξασόν σου τὸν υἱόν, ἵνα καὶ ὁ υἱὸς σου δοξάσῃ σέ, καθὼς ἔδωκας αὐτῷ ἐξουσίαν πάσης σαρκός, ἵνα πᾶν ὃ δέδωκας αὐτῷ δώσῃ αὐτοῖς ζωὴν αἰώνιον. αὕτη δέ ἐστιν ἡ αἰώνιος ζωή, ἵνα γινώσκωσιν σὲ τὸν μόνον ἀληθινὸν Θεὸν καὶ ὃν ἀπέστειλας Ἰησοῦν Χριστόν. ἐγώ σε ἐδόξασα ἐπὶ τῆς γῆς, τὸ ἔργον ἐτελειώσα ὃ δέδωκάς μοι ἵνα ποιήσω· καὶ νῦν δόξασόν με σύ, πάτερ, παρὰ σεαυτῷ τῇ δόξῃ ᾗ εἶχον πρὸ τοῦ τὸν κόσμον εἶναι παρὰ σοί. Ἐφανέρωσά σου τὸ ὄνομα τοῖς ἀνθρώποις οὓς δέδωκάς μοι ἐκ τοῦ κόσμου. σοὶ ἦσαν καὶ ἐμοὶ αὐτοὺς δέδωκας, καὶ τὸν λόγον σου τετηρήκασι. νῦν ἔγνωκαν ὅτι πάντα ὅσα δέδωκάς μοι παρὰ σοῦ εἰσιν· ὅτι τὰ ῥήματα ἃ ἔδωκάς μοι δέδωκα αὐτοῖς, καὶ αὐτοὶ ἔλαβον καὶ ἔγνωσαν ἀληθῶς ὅτι παρὰ σοῦ ἐξῆλθον, καὶ ἐπίστευσαν ὅτι σύ με ἀπέστειλας. ἐγὼ περὶ αὐτῶν ἐρωτῶ· οὐ περὶ τοῦ κόσμου ἐρωτῶ ἀλλὰ περὶ ὧν δέδωκάς μοι, ὅτι σοί εἰσι, καὶ τὰ ἐμὰ πάντα σά ἐστιν καὶ τὰ σὰ ἐμά, καὶ δεδόξασμαι ἐν αὐτοῖς. καὶ οὐκέτι εἰμὶ ἐν τῷ κόσμῳ, καὶ αὐτοὶ ἐν τῷ κόσμῳ εἰσί, καὶ ἐγὼ πρὸς σὲ ἔρχομαι. Πάτερ ἅγιε, τήρησον αὐτοὺς ἐν τῷ ὀνόματί σου οὓς δέδωκάς μοι, ἵνα ὦσιν ἓν καθὼς ἡμεῖς. ὅτε ἤμην μετ' αὐτῶν ἐν τῷ κόσμῳ, ἐγὼ ἐτήρουν αὐτοὺς ἐν τῷ ὀνόματί σου οὓς δέδωκάς μοι ἐφύλαξα, καὶ οὐδεὶς ἐξ αὐτῶν ἀπώλετο εἰ μὴ ὁ υἱὸς τῆς ἀπωλείας, ἵνα ἡ γραφὴ πληρωθῇ. νῦν δὲ πρὸς σὲ ἔρχομαι, καὶ ταῦτα λαλῶ ἐν τῷ κόσμῳ ἵνα ἔχωσι τὴν χαρὰν τὴν ἐμὴν πεπληρωμένην ἐν αὑτοῖς.

Ερμηνεία

Το όνομα εκφράζει την υπόληψη, τη φήμη, τη δόξα. «Καὶ εὐλογήσω σε καὶ μεγαλυνῶ τὸ ὄνομά σου, καὶ ἔσῃ εὐλογημένος·» (Γέν. 12, 2), είπε ο Θεός στον Αβραάμ. Τον Επίσκοπο Περγάμου το Πνεύμα το Άγιο τον εγκωμιάζει λέγοντας πως «καὶ κρατεῖς τὸ ὄνομά μου, καὶ οὐκ ἠρνήσω τὴν πίστιν μου » (Ἀποκ. 2, 13). Στον αγωνιστή ο Θεός θα του δώσει ψήφο που θα είναι γραμμένο όνομα «καινόν» (2, 17). Στην αρχιερατική προσευχή του Κυρίου ακούμε πώς αποκάλυψε το όνομα του Πατέρα Του στους ανθρώπους: «ἐγνώρισα αὐτοῖς τὸ ὄνομά σου καὶ γνωρίσω» (Ἰω. 17, 26).
Ποιο είναι το όνομα του Θεού;
Ένας σύγχρονος θεολόγος γράφει πως μετά την Ανάσταση και την Πεντηκοστή το μυστήριο του Τριαδικού Θεού θα αποκαλυπτόταν πλήρως. Η αρχιερατική προσευχή είναι η ένθεος ανάπτυξη του δόγματος του Τριαδικού Θεού. Είναι η φανέρωση της ζωαρχικής Τριάδος. Η Θεότητα έχει μία ουσία και τρία πρόσωπα, δηλαδή τον αγέννητο Πατέρα, τον Υιό που γεννάται από τον Πατέρα και το Άγιο Πνεύμα που εκπορεύεται από τον Πατέρα. Πηγή της Θεότητος είναι ο Πατέρας. Χρονικώς όμως δεν έχουν διαφορά τα τρία Πρόσωπα. Στο πρόσωπο του Υιού φανερώθηκε και ο Πατέρας. Ο Υιός είναι σοφία, όσιος, άκακος, οικτίρμων, άγιος, αγαθός. «Ἐγνώσθη ταῦτα ὑπάρχων καὶ ὁ γεννήσας αὐτόν», δηλαδή αποκαλύφθηκε πως αυτές τις ενέργειες τις έχει κι ο Πατέρας που υπερφυώς Τον γεννά, λέγει κάποιος από τους πατέρες. Οι Ιουδαίοι γνώριζαν τον Θεό, αλλά δεν Τον γνώριζαν ως Πατέρα, μάλλον ως Δημιουργό Τον γνώριζαν. Ο Υιός φανέρωσε τον Πατέρα, και με λόγια και με έργα έκανε τον εαυτό Του γνώριμο σε όλους. Επειδή, λοιπόν, ο Χριστός απέδειξε τον εαυτό Του Υιό του Θεού, παράλληλα και «Πατέρα ἐκεῖνον συναπεδείκνυε», δηλαδή φανέρωνε και τον Πατέρα Του, γράφει ο άγιος Θεοφύλακτος. Δοξάζεται ο Πατέρας διά του Υιού.
Οι πατέρες φανέρωσαν το όνομα του Τριαδικού Θεού
Σήμερα γιορτάζουμε την πρώτη Οικουμενική Σύνοδο, η οποία διατράνωσε το μυστήριο της Αγίας Τριάδος, δηλαδή «Πατρὸς καὶ Υἱοῦ καὶ Πνεύματος Ἁγίου μίαν οὐσίαν ἐδογμάτισαν καὶ φύσιν», όπως λέγει το γνωστό τροπάριο. Όλοι αυτοί οι Άγιοι που συναθροίσθηκαν στη Νίκαια της Βιθυνίας, ήσαν αγωνιστές και ομολογητές της πίστεως. Άλλοι είχαν ακρωτηριασθεί στους διωγμούς από τους ασεβείς και άνομους βασιλείς. Σε άλλους είχαν κόψει τα νεύρα, σε άλλους είχαν εξορύξει τους οφθαλμούς και σ’ άλλους είχαν ακρωτηριάσει άλλα μέλη του σώματος. Όλα αυτά για την ομολογία της πίστεως προς τον Χριστό. Αυτό το Πανάγιο όνομα του Τριαδικού Θεού υπερασπίσθηκαν μέχρις αίματος και εξορίας. Ο άγιος Αλέξανδρος, επίσκοπος Αλεξανδρείας, λέγει πως πολέμησαν «τὸ χριστομάχον ἐργαστήριον» του Αρείου με όλη τη δύναμη της ψυχής τους. Τα στίγματα του Κυρίου που έφεραν στο σώμα τους, ήταν για να μη σβησθεί ή μωμηθεί της Άγιας Τριάδος το όνομα που μας φανέρωσε ο Χριστός. Δεν ήταν απλώς σύνοδος Επισκόπων, αλλά δήμος μαρτύρων. Θα λέγαμε το προσωπικό ορθόδοξο ήθος τους ξεκινούσε από την πίστη στα ορθά δόγματα. Στη ζωή τους δόγμα και ήθος πήγαιναν μαζί.
Σήμερα καλλιεργείται ο δογματικός αποχρωματισμός
Σήμερα καλλιεργείται, όπως είπε ένας θεολόγος, ο δογματικός πιετισμός (ευσεβισμός). Η ευσέβεια όλων των Χριστιανών, ανεξαρτήτως που ανήκουν, δεν εκπορεύεται από τα δόγματα της πίστεως. Δεν έχουν τα βιώματα και την άσκηση και τη ζωή της σωστής πίστεως. Μάλιστα καλλιεργείται και η αντίληψη να είμαστε καλοί άνθρωποι κι όλα τα άλλα δεν έχουν και πολλή σημασία. Καλλιεργείται η ατομική ηθική κι όχι το ορθόδοξο ήθος που είναι συνδεδεμένο με την αλήθεια της πίστεως. Το πρωτείο της αφηρημένης αγάπης εις βάρος των δογμάτων. Διαφέρουμε από τους αιρετικούς όχι τόσο σε αφηρημένες διατυπώσεις, αλλά στην έμπρακτη πίστη. Τα δόγματα κρύβουν την αλήθεια της προσωπικής μας σχέσεως με τον Θεό μέσα στην εκκλησιαστική ζωή. Δεν επιτρέπεται να τα αγνοούμε και να περιοριζόμαστε σ’ έναν τρόπο ζωής που μπορεί κανείς να τον βρει και σε πολλούς αιρετικούς.
Αγαπητοί αδελφοί, όποιος αποκόπτεται από την άμπελο της Εκκλησίας, δεν μπορεί να είναι ζωντανός. Αυτήν την ουσιαστική σχέση με τη χάρη του Τριαδικού Θεού να επιδιώξουμε, για να είμαστε πάντοτε ζωντανοί. Αμήν.

Μητροπ. Εδέσσης Ιωήλ, Ο επιούσιος Άρτος