(Πράξ. θ΄ 32-42)

Ἐν ταῖς ἡμέραις ἐκείναις, ἐγένετο Πέτρον διερχόμενον διὰ πάντων κατελθεῖν καὶ πρὸς τοὺς ἁγίους τοὺς κατοικοῦντας Λύδδαν. Εὗρε δὲ ἐκεῖ ἄνθρωπόν τινα ὀνόματι Αἰνέαν ἐξ ἐτῶν ὀκτὼ κατακείμενον ἐπὶ κραβάττῳ, ὃς ἦν παραλελυμένος. Καὶ εἶπεν αὐτῷ ὁ Πέτρος· Αἰνέα, ἰᾶταί σε ᾽Ιησοῦς Χριστός· ἀνάστηθι καὶ στρῶσον σεαυτῷ. Καὶ εὐθέως ἀνέστη. Καὶ εἶδον αὐτὸν πάντες οἱ κατοικοῦντες Λύδδαν καὶ τὸν Σάρωνα, οἵτινες ἐπέστρεψαν ἐπὶ τὸν Κύριον. ᾽Εν ᾽Ιόππῃ δέ τις ἦν μαθήτρια ὀνόματι Ταβιθά, ἣ διερμηνευομένη λέγεται Δορκάς· αὕτη ἦν πλήρης ἔργων ἀγαθῶν καὶ ἐλεημοσυνῶν ὧν ἐποίει. Ἐγένετο δὲ ἐν ταῖς ἡμέραις ἐκείναις ἀσθενήσασαν αὐτὴν ἀποθανεῖν· λούσαντες δὲ αὐτὴν ἔθηκαν ἐν ὑπερῴῳ. Ἐγγὺς δὲ οὔσης Λύδδης τῇ ᾽Ιόππῃ οἱ μαθηταὶ ἀκούσαντες ὅτι Πέτρος ἐστὶν ἐν αὐτῇ, ἀπέστειλαν δύο ἄνδρας πρὸς αὐτὸν παρακαλοῦντες μὴ ὀκνῆσαι διελθεῖν ἕως αὐτῶν. Ἀναστὰς δὲ Πέτρος συνῆλθεν αὐτοῖς· ὃν παραγενόμενον ἀνήγαγον εἰς τὸ ὑπερῷον, καὶ παρέστησαν αὐτῷ πᾶσαι αἱ χῆραι κλαίουσαι καὶ ἐπιδεικνύμεναι χιτῶνας καὶ ἱμάτια ὅσα ἐποίει μετ᾽ αὐτῶν οὖσα ἡ Δορκάς. Ἐκβαλὼν δὲ ἔξω πάντας ὁ Πέτρος καὶ θεὶς τὰ γόνατα προσηύξατο, καὶ ἐπιστρέψας πρὸς τὸ σῶμα εἶπε· Ταβιθά, ἀνάστηθι. Ἡ δὲ ἤνοιξε τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτῆς, καὶ ἰδοῦσα τὸν Πέτρον ἀνεκάθισε. Δοὺς δὲ αὐτῇ χεῖρα ἀνέστησεν αὐτήν, φωνήσας δὲ τοὺς ἁγίους καὶ τὰς χήρας παρέστησεν αὐτὴν ζῶσαν. Γνωστὸν δὲ ἐγένετο καθ᾽ ὅλης τῆς ᾽Ιόππης, καὶ ἐπίστευσαν πολλοὶ ἐπὶ τὸν Κύριον.

Ερμηνεία

Στον καιρό μας πολλή σημασία δίνουν οι άνθρωποι στην κοινωνική δράση. Έναν άνθρωπο τον αξιολογούν θετικά ή αρνητικά από τη δραστηριότητα του μέσα στο κοινωνικό σύνολο. Αυτός που θα λύσει το πάντοτε επίκαιρο κοινωνικό πρόβλημα, θα χορτάσει δηλαδή τους ανθρώπους με υλικά αγαθά, θα ανακηρυχθεί μέγιστος ευεργέτης της ανθρωπότητας. Όλα τα πολιτικά συστήματα της εποχής μας επαγγέλλονται την καλυτέρευση του βιοτικού μας επιπέδου. Η παραγωγικότητα, η εργασία, τα δικαιώματα των εργαζομένων, η κοινωνική πρόνοια, τα διάφορα ιδρύματα, οι απεργίες και οι αποχές, η χρησιμοθηρική παιδεία, το κοσμοείδωλο του «επιτυχημένου» και τόσα άλλα, φανερώνουν την αγωνία του ανθρώπου να εξασφαλίσει την ευζωία του. Μια προσεκτική όμως ματιά θα έβγαζε το συμπέρασμα πως όλα αυτά απευθύνονται στην απρόσωπη μάζα. Τείνουν να αφανίσουν το πρόσωπο του ανθρώπου που είναι εικόνα του Θεού.
Στο σημερινό αποστολικό ανάγνωσμα προβάλλεται το πρόσωπο της Ταβιθά, η οποία «ἦν πλήρης ἔργων ἀγαθῶν καὶ ἔλεημοσυνων ὧν ἐποίει» (Πράξ. 9, 36). Ήταν άνθρωπος με μεγάλη κοινωνική δράση. Η αρετή της ελεημοσύνης, που ήταν στολισμένη, την έκανε να έχει στενές σχέσεις με τα πρόσωπα που ευεργετούσε. Γι’ αυτό κι όταν πέθανε, μαζεύτηκαν γύρω από το σκήνωμά της όλες οι χήρες που ελεήθηκαν απ’ αυτήν και έδειχναν μάλιστα τα ενδύματα που τους είχε χαρίσει (9, 38). Αυτή η ζεστή σχέση της Ταβιθά και των πτωχών, που ελεούσε, μας παρακινεί να κάνουμε λόγο για την ελεημοσύνη, αλλά και για τις προϋποθέσεις που πρέπει να έχουμε, για να την καλλιεργήσουμε μέσα στην Εκκλησία.
Τι είναι ελεημοσύνη;
Ο άγιος Γρηγόριος ο Νύσσης μας δίνει έναν ορισμό της ελεημοσύνης• «επίτασις της αγάπης το έλεος». Η ελεημοσύνη είναι δυνάμωμα της αγάπης. Όπως η θηριωδία και η σκληρότητα φυτρώνει από το μίσος, έτσι από την αγάπη βλασταίνει η ελεημοσύνη. Είναι η αγαπητική διάθεση για όλους τους ανθρώπους, ακόμη και για κείνους που μας είναι άγνωστοι. Ο Θεός τις αφορμές όλων των αγαθών τις έχει βάλει μέσα στη φύση του ανθρώπου. Μέσα μας ευρίσκονται τα πάντα. «Ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ ἐντὸς ὑμῶν ἐστιν», λέγει ο Χριστός (Λουκ. 17, 21). Παρακινούμαστε, λοιπόν, να κάνουμε ελεημοσύνη από τη φύση μας. Είμαστε «αυτοκίνητοι» προς το αγαθό. Ελεημοσύνη είναι η συμπάθεια προς τις ψυχικές και σωματικές αφορμές του πλησίον. Για την τήρηση των άλλων εντολών ο Κύριος βάζει σαν έπαθλο τη βασιλεία των Ουρανών, ενώ για κείνους, που θα φανούν στους άλλους ελεήμονες και οικτίρμονες, έβαλε πολύ μεγαλύτερο έπαθλο: «καὶ ἔσεσθε υἱοὶ ὑψίστου, ὅτι αὐτὸς χρηστὸς ἐστιν ἐπὶ τοὺς ἀχαρίστους καὶ πονηροὺς» (6, 35).
Τα χρήματα που συγκεντρώθηκαν για τους Χριστιανούς της Ιερουσαλήμ, ο απόστολος Παύλος τα ονομάζει χάρη, «ὅταν δὲ παραγένωμαι, οὕς ἐὰν δοκιμάσητε, δι’ ἐπιστολῶν τούτους πέμψω ἀπενεγκεῖν τὴν χάριν ὑμῶν εἰς Ἱερουσαλὴμ» (Α' Κορ. 16, 3). Όπως είναι έργο της χάρης του Θεού η ανάσταση των νεκρών, ή η απελευθέρωση των δαιμονισμένων, το ίδιο είναι και η διόρθωση της φτώχειας των αδελφών, ή η συνδρομή αυτών που έχουν κάποια ανάγκη.
Ποιοι είναι οι ελεήμονες;
Πρώτα πρώτα η ονομασία του ελεήμονα αρμόζει στον Θεό. «Ἐλεήμων ὁ Κύριος καὶ δίκαιος, καὶ ὁ Θεὸς ἡμῶν ἐλεεῖ» (Ψαλμ. 114, 5). Ο Κύριος αδιακρίτως ευεργετεί όλους, ενώ παράλληλα δεν διαπομπεύει τους πάσχοντες. Το έλεος του Κυρίου φάνηκε με την ενσάρκωσή του, προσλαμβάνοντας όλη την ανθρώπινη φύση και ανακαινίζοντας το γένος μας. Δεν υπάρχει σύγκριση μεταξύ του θείου και του ανθρώπινου ελέους. Όσο διαφέρει η πονηρία από την αγαθότητα, άλλο τόσο διαφέρει το έλεος του Θεού από την ελεημοσύνη του ανθρώπου. Ελεήμονες είναι και οι άνθρωποι, που μιμούνται τον Θεό.
Η ελεημοσύνη γίνεται και με υλικά και με πνευματικά μέσα. «Ποικίλος γὰρ ὁ της ἐλεημοσύνης τρόπος καὶ πλατεία αὕτη ἡ ἐντολὴ», λέγει ο ι. Χρυσόστομος. Έχουμε χίλιους δύο τρόπους για να κάνουμε ελεημοσύνη. Π.χ. κάποιος που προσεύχεται με δάκρυα για έναν συνάνθρωπό του, που έχει ανάγκη, είναι ελεήμονας. Επειδή στον βίο τους οι άνθρωποι είναι άνισοι ως προς τα βιοτικά πράγματα, δηλ. άλλος είναι πλούσιος και άλλος φτωχός, μάλιστα δε είναι άνισοι και ως προς την αξία, την κατασκευή του σώματος και τη λοιπή περιουσία, γι’ αυτό μας προτρέπει ο Κύριος να είμαστε ελεήμονες• «μακάριοι οἱ ἐλεήμονες ὅτι αὐτοὶ ἐλεηθήσονται» (Ματθ. 5, 7). Εκείνος που πλεονεκτεί σε κάτι, ας έλθει αρωγός στον υστερούμενο. Ο απ. Παύλος το λέγει αυτό καθαρά• «ἐν τῷ νῦν καιρῶ τὸ ὑμῶν περίσσευμα εἰς τὸ ἐκείνων ὑστέρημα...» (Β' Κορ. 8, 14), δηλ. το δικό σας περίσσευμα ας έλθει να καλύψει το υστέρημα αυτών που πάσχουν. Έτσι θα επικρατήσει η ευαγγελική ισότητα στον κόσμο.
Από τον Κύριο μακαρίζεται κυρίως αυτός που έχει διάθεση ψυχής να αγαπάει όλους, κι όχι μόνον εκείνος που έχει πλούσια αγαθά «προς ευποιίαν». Εκείνος που έχει τη διάθεση για το αγαθό, αλλ’ εμποδίζεται, δεν μειώνεται σε τίποτε από τον άλλο, που έδειξε την ελεημοσύνη του με τα έργα. Εάν ελεήμονες ήταν μόνον αυτοί που κάνουν έργα, τότε θα μακαριζόντουσαν μόνον οι πλούσιοι. Επίσης, εάν είχαμε όλοι αυτή την αγαπητική διάθεση, θα είχαν εξαφανισθεί ο φθόνος, το μίσος, η μνησικακία, το ψευδός, η απάτη, ο πόλεμος και η πλεονεξία. Θα είχε επικρατήσει η ισονομία και η ισηγορία. Όλα θα ήταν κοινά και δεν θα τα σκέπαζε η φτώχεια, λέγει ο άγιος Γρηγόριος ο Νύσσης.
Υπάρχουν σήμερα ελεήμονες;
Στο ερώτημα αυτό χωρίς δισταγμό μπορούμε να απαντήσουμε καταφατικά. Βεβαίως υπάρχουν! Υπάρχουν πολλοί που συγκινούνται από τα λόγια του Κυρίου και τις ανάγκες των συνανθρώπων τους και έρχονται αρωγοί τους. Ψυχές ενάρετες, που δεν έχουν στεγνώσει από το ατομικό συμφέρον και τη φιλαυτία, φανερώνουν την ευγένεια της ανθρώπινης φύσης κάνοντας αδιάκριτα ελεημοσύνη. Στις πονηρές ημέρες μας, που επικρατεί η απληστία του κέρδους, υπάρχουν άνθρωποι που σκορπίζουν τα αγαθά τους στους φτωχούς. Σ’ αυτούς εφαρμόζεται ο λόγος της Γραφής• «ἐσκόρπισεν, ἔδωκεν τοῖς πένησιν ἡ δικαιοσύνη αὐτοῦ μένει εἰς τὸν αἰώνα» (Ψαλμ. 111, 2).
Θα ήταν άδικο όμως να μην αναφερθούμε και στους ελεήμονες της ψυχικής ένδειας του συνανθρώπου τους. Υπάρχουν άνθρωποι που βασανίζονται όχι από έλλειψη υλικών αγαθών, αλλά από το άγχος, τη μοναξιά, τις ψυχικές αρρώστιες, την περιφρόνηση, την απουσία του Θεού στη ζωή τους, από ναρκωτικά, από έμμονες λαθεμένες ιδέες και θεωρίες, ναυάγια του κοινωνικού συνόλου, που ευεργετήθηκαν από τους ανθρώπους του Θεού. Οι άγιοι κάθε εποχής με τη χάρη, που τους έδωσε ο Θεός, ευεργέτησαν πολλούς απ’ αυτούς, με το να τους συνδέσουν με την πηγή της ζωής και της χαράς, που είναι ο Χριστός.
Αγαπητοί αδελφοί, ας καταξιώσουμε την ανθρώπινη υπόστασή μας δείχνοντας την αγάπη μας προς όλους, «έργω και αληθεία» (Α' Ἰω. 3, 18), για να ελεηθούμε και εμείς με τη σειρά μας από τον πολυέλεο Θεό. Αμήν.

Μητροπ. Εδέσσης Ιωήλ, Ο επιούσιος Άρτος

Twitter