τοῦ κ. Κώστα Γεωργιάδη, πρώην Πρώτου Λειτουργοῦ Ἐκπαίδευσης

Μετὰ τὰ τραγικὰ γεγονότα τοῦ 1974 πρώτιστος στόχος τοῦ κυπριακοῦ ἑλληνισμοῦ εἶναι ἡ λύση τοῦ κυπριακοῦ, μὲ τρόπο ποὺ νὰ ἐξασφαλίζει τὴν ἐπιβίωσή του στὸ νησί. Τὸν τελευταῖο καιρὸ στὸν στόχο αὐτὸ προστέθηκε καὶ ἡ ἀντιμετώπιση τῆς ἀνεξέλεκτης τουρκικῆς προκλητικότητας σὲ βάρος ὄχι μόνο τῆς Κύπρου ἀλλὰ καὶ τῆς Ἑλλάδας. Παράλληλα, τὰ προηγούμενα χρόνια ἡ προσπάθεια γιὰ ὑπέρβαση τῆς πρωτοφανοῦς, λεγόμενης , ο ἰ κ ο ν ο μ ι κ ῆς κρίσης μονοπώλησε ἐν πολλοῖς τὸ ἐνδιαφέρον ἡγεσίας καὶ πολιτῶν.
Ἡ κατ’ αὐτὸν τὸν τρόπο ἱεράρχηση τῶν προτεραιοτήτων μας δέν εἶναι ἀσφαλῶς παράλογη. Ὅταν, ὅμως, ἀγνοοῦνται ἄλλες συνιστῶσες τῆς ἐπιβίωσής μας, ἐξίσου σημαντικές, τότε ἔχουμε πρόβλημα. Ἀναφέρομαι στὸ δημογραφικὸ καὶ στὴν παιδεία. Τὶς τραγικὲς συνέπειες τοῦ πρώτου τὶς βιώνουμε στὶς μέρες μας μὲ τὴν πρωτοφανῆ ὑπογεννητικότητα καὶ τὴν ὑπερκάλυψη τοῦ κενοῦ ἀπὸ τὶς χιλιάδες τῶν προσφύγων καὶ παράτυπων μεταναστῶν, τοὺς ὁποίους συνήθως τεχνηέντως ἐπιστρατεύει ἡ Τουρκία καὶ κυριολεκτικὰ τοὺς μεταφέρει ἡ ἴδια ὡς διακινητὴς πρὸς τὴν Κύπρο καὶ τὴν Ἑλλάδα, γιὰ νὰ ἀλλοιώσει τὴν πληθυσμιακή σύνθεση καὶ νά διαβρώσει τὴν κοινωνικὴ μας συνοχή.
Συναφὲς μὲ τὸ δημογραφικὸ εἶναι καὶ τὸ ζήτημα τῆς παιδείας. Τὸ ἕνα ἀφορᾶ τὴ μείωση τοῦ παιδικοῦ καὶ τοῦ νεανικοῦ πληθυσμοῦ καὶ κατὰ συνέπεια τὴ μὴ ἐπαρκὴ βιολογικὴ μας ἀνανέωση. Τὸ ἄλλο, ἡ παιδεία, ἀφορᾶ τὴν ψυχή, τὸν νοῦν, τὴν καρδιὰ καὶ τὸ σῶμα τῶν νεαρῶν βλαστῶν τοῦ τόπου μας. Ἀφορᾶ αὐτὴν ταύτην τὴν αὐτοσυνειδησία τους. Ἀφορᾶ τὸν προβληματισμὸ καὶ τὴ δυνατότητα νὰ δώσουν ἀπαντήσεις στὰ ἐρωτήματα: «ποιὸς εἶμαι;», «ἀπὸ ποῦ ἔρχομαι;», «ποῦ πηγαίνω;», «γιατὶ ζῶ;». Θὰ μποροῦσε κάποιος νὰ προβάλει καλόπιστα τὸ ἐπιχείρημα: «Μὰ εἶναι δυνατὸ νὰ ἐγκαλεῖται ἡ Κύπρος στὸ θέμα τῆς παιδείας, τὴ στιγμὴ ποὺ διεκδικεῖ μιὰ ἀπὸ τὶς πρῶτες θέσεις στὴν Εὐρωπαϊκὴ Ἕνωση σὲ σχέση μὲ τὸ διατιθέμενο ποσοστὸ τοῦ Α.Ε.Π. γι’αὐτὸ τὸν τομέα;» Ἀσφαλῶς καὶ οἱ διατιθέμενοι πόροι ἔχουν τὴ σημασία τους. Ὄχι, ὅμως, ὅση τοὺς ἀποδίδεται. Τὸ ζήτημα εἶναι ποιᾶς διαχείρησης τυγχάνουν αὐτοὶ οἱ πόροι καὶ κυρίως γιὰ ποιὸ σκοπὸ δαπανῶνται. Τό θέμα δὲν εἶναι οὒτε τεχνικὸ οὔτε μεθοδολογικό. Εἶναι ζήτημα προσανατολισμοῦ, σκοποῦ τῆς ὀργανωμένης, τῆς τυπικῆς ἐκπαίδευσης, ὡς βασικοῦ πυλώνα τῆς παιδείας. Μὲ ἁπλᾶ λόγια τὸ ἐρώτημα εἶναι τὶ εἲδους ἀνθρώπους θέλουμε νὰ δημιουργήσουμε στὴν πατρίδα μας μέσω τῆς παιδείας.
Ὅσο κι ἄν τὸ πιὸ πάνω ἐρώτημα φαίνεται αὐτονόητο, εἶναι, ἄν ὄχι ἀκατόρθωτο, ὁπωσδήποτε δύσκολο νὰ δώσουμε σαφῆ ἀπάντηση σ’αὐτό. Τὸ πρόβλημα δὲν ἔγκειται μόνο στὴ μὴ ξεκάθαρη διατύπωση γενικοῦ ἐκπαιδευτικοῦ στόχου, ἀλλὰ καὶ στὶς συζητήσεις ποὺ γίνονται κατὰ καιροὺς γιὰ τὴν παιδεία. Ὁ ἀντικειμενικὸς παρατηρητὴς θὰ διαπιστώσει ὅτι αὐτὲς τὶς μονοπωλοῦν τεχνικὰ καὶ ὂχι οὐσιαστικὰ θέματα. Κι αὐτὸ, ὅταν δὲν ἐξαντλοῦνται στὴν ἀναζήτηση ἰσορροπιῶν μεταξὺ τῶν συγκρουομένων συμφερόντων καὶ ἐπιδιώξεων ὁμάδων πιέσεως, οἱ ὁποῖες δὲν ἀποτελοῦνται πάντοτε ἀπὸ καταλλήλως κατηρτισμένα καὶ ἁρμόδια πρόσωπα.
Ἀπὸ ὅλες αὐτὲς τὶς συζητήσεις ἀπουσιάζει τόσο ἡ φιλοσοφία τῆς ἐκπαίδευσης ὅσο καὶ ὁ ἐλεύθερος προκαταλήψεων προβληματισμὸς γιὰ τὸν πολιτιστικὸ χαρακτήρα καὶ τὴν ταυτότητα τοῦ σχολείου. Τόσο οἱ κανονιστικὲς διατάξεις, ὅσο καὶ οἱ κατὰ καιροὺς ἐκπαιδευτικοὶ διάλογοι περιορίζονται σὲ ἀσαφεῖς διατυπώσεις περὶ «ἐλευθέρων προσωπικοτήτων», «ἀνάπτυξη ἱκανοτήτων», «κριτικὴ σκέψη», «σεβασμοῦ τῆς διαφορετικότητας». Ὅλες, βέβαια, αὐτὲς οἱ ἀρχὲς καὶ οἱ ἐπιδιώξεις καὶ χρήσιμες εἶναι καὶ ἀπαραίτητες. Ὅταν, ὅμως, χρησιμοποιοῦνται ὡς προπέτασμα καπνοῦ, γιὰ νὰ καλύψουν τὴν πολιτιστικὴ γύμνια, στὴν ὁποία διολισθαίνει τὸ σύγχρονο σχολεῖο, τότε καταντοῦν ἀνούσια στερεότυπα νέου τύπου. Διότι, τὶ ἄλλο μπορεῖ νά σημαίνει ἕνα πολιτιστικὰ οὐδέτερο σχολεῖο, παρὰ ἕνα σχολεῖο χωρὶς ταυτότητα, χωρὶς ψυχὴ;
Μὰ εἶναι τόσο ἀπογοητευτικὴ ἡ κατάσταση; Μήπως ὑπερβάλλουμε; Τηροῦνται, βέβαια, κάποια προσχήματα, ὥστε νὰ φαίνεται ὅτι τὸ σχολεῖο, παρά τὴν ἐκσυγχρονιστικὴ λαίλαπα, διατηρεῖ τοὺς δεσμοὺς του μὲ τὴν παράδοση, τὴν ὀρθόδοξη και τὴν ἑλληνικὴ. Εἶναι, ἀπό τὴν ἄλλη ὀφθαλμοφανής πραγματικότητα τὸ ὅτι ἐμφανίζονται κατὰ καιροὺς διάφοροι αὐτοαναγορευόμενοι ὡς προοδευτικοὶ, δῆθεν, κύκλοι, οἱ ὁποῖοι, μὲ διάφορες προφάσεις ἐν ἁμαρτίαις, ἐπιδιώκουν νὰ ὑποσκάψουν καὶ τοὺς τελευταίους δεσμοὺς τοῦ σχολείου μὲ τὴν παράδοση. Ὡς ὄχημα χρησιμοποιοῦν συνήθως τὰ ἀνθρώπινα δικαιώματα, τὰ προσωπικὰ δεδομένα καὶ τὴν ἀνάγκη προσαρμογῆς τοῦ σχολείου στὴ σύγχρονη πραγματικότητα, μὲ τρόπο ποὺ νὰ ἐξυπηρετεῖ τὶς νέες ἀνάγκες τῆς κοινωνίας.
Οὐδεὶς, ἀσφαλῶς, ἀντιστρατεύεται τὶς πιὸ πάνω ἀρχὲς ἢ τὴν ἀνάγκη εὐέλικτων ἀλλαγῶν στὸ ἐκπαιδευτικὸ σύστημα ἀνάλογα μὲ τὶς ἐξελίξεις καὶ τὶς ἀνάγκες. Τὸ σχολεῖο εἶναι ἕνας ζωντανὸς ὀργανισμὸς ποὺ, ἄν δὲν προσαρμόζεται στὸ περιβάλλον, θὰ καταντήσει νεκρὸ ἀπολίθωμα. Ἂν, ὅμως, ἀποποιηθεῖ τοὺς διαχρονικοὺς πυλῶνες τῆς παράδοσης, τὴν ἑλληνικότητα καὶ τὴν ὀρθοδοξία, θὰ καταρρεύσει καὶ στὰ ἐρείπιά του θὰ ἐγκλωβίσει τὶς ψυχὲς τῶν παιδιῶν καὶ θὰ παρεμβάλει ἐμπόδια καὶ παγίδες στὴ συνέχιση τῆς πορείας τοῦ τόπου ἐπὶ τῆς λεωφόρου τοῦ ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ καὶ τῆς χριστιανικῆς ἀνακαίνισης.
Μιλώντας γιὰ τὴν ὑποχρέωση τοῦ ἐκπαιδευτικοῦ συστήματος νὰ ἐξυπηρετεῖ τὶς ἀνάγκες τῆς κοινωνίας, ὀφείλουμε νὰ διευκρινίσουμε τὶ πραγματικά σημαίνει αὐτό, ἐπειδὴ συχνὰ ὅσοι καπηλεύονται αὐτὸ τὸ θέμα τὸ κάνουν μὲ τὴν παρανόηση ὅτι τὸ σχολεῖο πρέπει νά συσχηματίζεται πρὸς τὴν κατάσταση, τὴ συμπεριφορὰ καὶ τὶς μοντέρνες, τὶς ἐλευθεριάζουσες, δηλαδή, τάσεις τῆς κοινωνίας.
Εἶναι ἄλλο πρᾶγμα, ὅμως, ἡ ὑποχρέωση τοῦ σχολείου νά ἀφομοιώνει ταχύτατα τὴν ἀνανεωνόμενη μὲ ραγδαῖο ρυθμὸ νέα γνώση, νὰ τὴν προσφέρει μὲ τή βέλτιστη, κατὰ περίπτωση, μέθοδο διδασκαλίας καὶ μὲ τὴν κατάλληλη ἀξιοποίηση κάθε δυνατότητας, ποὺ προσφέρει ἡ σύγχρονη τεχνολογία, ὥστε νὰ ἐπιτυγχάνει τὸ μέγιστο δυνατὸ ἀποτέλεσμα. Καὶ εἶναι, ἀσφαλῶς, ἐντελῶς διαφορετικὸ πρᾶγμα νὰ ἀποποιεῖται τὶς διαχρονικὲς ἀξίες τοῦ πολιτισμοῦ, παγκόσμιου καὶ τοπικοῦ, καὶ νὰ ἀπογυμνώνει τὸ ἴδιο τοὺς νέους ἀπὸ δοκιμασμένα, αἰῶνες τώρα, πολιτισμικὰ ἐρείσματα καὶ ἠθικὲς ἀρχὲς στὸ ὄνομα ἑνὸς φωνασκοῦντος ψευδοπροοδευτισμοῦ.
Ὄχι! Τὸ σχολεῖο, οἱ ἐκπαιδευτικοὶ καὶ κάθε παράγοντας τῆς ἀγωγῆς ὀφείλουν νὰ εἶναι γνήσια προοδευτικοί, νὰ ἔχουν δηλαδὴ τὴν ἱκανότητα, κάτω ἀπὸ τὶς ἐξαιρετικὰ ἀντιπνευματικὲς συνθῆκες τῆς ἐποχῆς μας, νὰ κρατοῦν ζωντανὲς τὶς πιὸ προοδευτικὲς ἀλήθειες τοῦ πολιτισμοῦ, ὅπως τὶς κήρυξε ὁ Θεάνθρωπος Κύριος, ὅπως τὶς ἐπαλήθευσε μὲ τὴ ζωὴ, τὸ πάθος καὶ τὴν Ἀνάστασή Του, ὅπως τὶς ἐπικύρωσαν οἱ ἅγιοι τῆς Ἐκκλησίας, ὅπως τὶς βίωσε ὁ ἑλληνισμὸς μὲ τὸ ἀνακαινισμένο στοὺς κόλπους τῆς Ἐκκλησίας πνεῦμα του.
Ἔτσι ἡ ἐκπαίδευση, ὡς θεματοφύλακας τοῦ ὑπόβαθρου τοῦ πολιτισμοῦ μας, ὀφείλει νὰ εἶναι ἀντιστασιακὴ, νὰ ἀνακόπτει δηλαδὴ τὸν κατήφορο τῆς κοινωνίας, ὁ ὁποῖος τείνει νὰ παρασύρει στὴν ἐκμηδένιση θεσμοὺς καὶ ἀξίες, ἐπιτεύγματα καὶ προϋποθέσεις τοῦ πολιτισμοῦ, ὅπως ἡ οἰκογένεια, ἡ θεοσέβεια, ὁ πατριωτισμὸς. Οἱ νέοι μας τότε μόνο θὰ μπορέσουν νὰ γίνουν ἀληθινὰ οἰκουμενικοὶ ἄνθρωποι, ὅταν μὲ ἀσφαλὲς ἐφαλτήριο τὴν ταυτότητά τους κάνουν τὸ μεγάλο ἅλμα στοὺς δρόμους τοῦ σύγχρονου κόσμου καὶ στὸν τόπο τους καὶ σ’ ὅλη τὴν οἰκουμένη, ὄχι μὲ τὰ σύνδρομα κατωτερότητας, ποὺ καλλιεργεῖ ὁ πιθηκισμὸς τῆς ξενομανίας, ἀλλὰ μὲ τὴ σεμνὴ αὐτοπεποίθηση ἀπὸ τὴ βίωση τῆς ἀειθαλοῦς παράδοσής τους στὴν ἀγκαλιὰ τῆς Ἐκκλησίας καὶ μὲ τὸν ἑλληνικὸ τρόπο τοῦ βίου.
Αὐτή εἶναι ἡ εὐθύνη τοῦ σχολείου. Νὰ ἀκολουθήσει, δηλαδή, καὶ τώρα καὶ στὸ μέλλον τὸν ἀσφαλῆ καὶ δοκιμασμένο δρόμο τῶν Μεγάλων Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας, τὸν δρόμο τῆς συμπόρευσης τοῦ λαμπροῦ προγονικοῦ πολιτισμοῦ καὶ τῶν ἀξιῶν τοῦ λαοῦ μας μὲ τὴν αἰώνια Ἀλήθεια τοῦ Εὐαγγελίου, τὸν ἴδιο τὸν ζῶντα Κύριο. Τότε μόνο καὶ ἡ σύγχρονη γνώση, ἡ θαυμαστὴ πρόοδος σὲ ὅλους τοὺς τομεῖς τῶν ἐπιστημῶν καὶ τῆς τεχνολογίας θὰ ἀποβεῖ στὰ χέρια τῶν νέων μας ἀσφαλὲς ἐργαλεῖο προσωπικῆς καὶ κοινωνικῆς προκοπῆς. Τότε καὶ ἡ πατρίδα μας θὰ μπορεῖ νὰ ἐλπίζει σὲ καλύτερες μέρες. Τότε καὶ οἱ ἁρμόδιοι καὶ ὅλοι ἐμεῖς οἱ μεγαλύτεροι, ὡς ὑπεύθυνοι πολίτες, θὰ ἔχουμε ἥσυχη τὴ συνείδηση, γιατὶ ὅσο ἐξαρτᾶται ἀπὸ ἐμᾶς ἀφήσαμε ἀνοικτοὺς τοὺς ὁρίζοντες τῶν νέων μας πρὸς τὴν προοπτικὴ τοῦ Οὐρανοῦ. Τότε καὶ μόνον τότε θὰ μποροῦμε ἀνυπόκριτα νὰ ἰσχυριστοῦμε ὅτι νοιαζόμαστε γιά τὰ ἀνθρώπινα δικαιώματα, γιά τὰ δικαιώματα τοῦ παιδιοῦ! Γιατὶ ποιὸ μεγαλύτερο δικαίωμα ὑπάρχει ἀπὸ τὴν ἐν Χριστῷ ζωὴ καὶ ἀθανασία;

Περιοδικό Παράκληση, τ.104

Twitter