Συνέντευξη με τον κ. Σάββα Αλεξάνδρου
Διευθυντή Μέσης Εκπαίδευσης και
συνεργάτης της Μητροπόλεως Λεμεσού
Ευχαριστώ πάρα πολύ για την τιμή που μου κάνετε να μιλήσω για έναν τόσο μεγάλο Άγιο, τον Μ. Αθανάσιο Πατριάρχη Αλεξανδρείας. Ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος μιλώντας για τον σωστό επίσκοπο αναφέρει «τὸ μένον τηρήσαι, τὸ κινδυνεῦον χειραγωγῆσαι ἢ διαῤῥυὲν ἀνασώσασθαι καὶ εἰσηκήσασθαι Χριστὸν διὰ πνεύματος ἐν ταῖς καρδίαις καὶ τὸ κεφάλαιον Θεὸν ποιήσαι καὶ τῆς ἄνῳ μακαριότητος τῶν τῆς ἄνῳ συντάξεως» δηλαδή ότι ένας σωστός επίσκοπος, έχει σαν στόχο του να βοηθήσει τους ανθρώπους να βαδίσουν πνευματικά σωστά, με το σωστό άγιο παράδειγμά του και να τους βοηθήσει να γίνουν συνεχιστές του Χριστού. Εκείνους πάλι που κινδυνεύουν και κλονίζονται πνευματικά να τους στηρίξει, αυτούς που έχουν διαλυθεί πνευματικά, να επέμβει με τέτοιο τρόπο, ώστε να τους βοηθήσει να κάνουν ένοικο τον Χριστό στην καρδιά τους και να βρουν τη σωστή πορεία στη ζωή τους.
Πώς ο Μέγας Αθανάσιος εφάρμοσε τον λόγο αυτό στη ζωή του;
Ο Μέγας Αθανάσιος στην εποχή εκείνη είχε να κάνει με τις αιρέσεις, τις λεγόμενες χριστολογικές και ιδίως με τον αρειανισμό. Να πούμε ότι οι Αρειανοί ήταν μια ομάδα αιρετικών, οι οποίοι πίστευαν ότι ο Χριστός «ἢν χρόνος ὅτε οὐκ ἢν», δηλαδή υπήρξε χρόνος κατά τον οποίο δεν υπήρχε ο Χριστός. Ο Μέγας Αθανάσιος στον λόγο του περί της ενσάρκωσης, επιφανείας του Λόγου και κατά Αρειανών, τονίζει σαφέστατα ότι ο Θεός Λόγος είναι δημιουργός και αυτού του χρόνου, δηλαδή είναι άχρονος, είναι Θεός αληθινός. Εκφράζοντας αυτό το σωστό ορθόδοξο δόγμα προβάλει έναν Χριστό που σώζει.
Η χρηστοήθεια ανακαλύπτεται ή αποκαλύπτεται σαν δώρο και σαν χάρισμα του Θεού στη ζωή των ανθρώπων;
Η χρηστοήθεια αποκαλύπτεται ως χάρισμα, ως δώρο Θεού στη ζωή των ανθρώπων όταν ο άνθρωπος αγωνίζεται εναντίον των παθών του. Ο Άγιος Νικήτας ο Στηθάτος αναφέρει: «ὅτι δεῖ τὰ βύθια τῆς ἐμπαθοῦς διαγωγῆς νοήματα εἰς φανερὸν ἄγειν καὶ σαφῶς στηλιτεύειν... ἵνα μόνον ὁ παρελθὼν γινώσκει τὸν τρόπον τῆς διαβάσεως, ἀλλὰ καὶ οἱ τὸ αὐτὸ ποιεῖν προαιρούμενοι, εὐχερῆ τὴν διάβασιν ἐκ τῆς μαθήσεως ποιήσωνται καὶ ἡ ἑτέρων πεῖρα γένηται καὶ ἑτέρων διδασκαλία». Τα «βύθια» νοήματα είναι ασφαλώς οι άγνωστες και άδηλες κινήσεις που αποτελούν τη λειτουργία του ασυνειδήτου. Είναι η σκοτεινή πτυχή της προσωπικότητας που μόνο με μια δραματική αυτογνωσία μπορεί να κατακτηθεί. Με μια αυτογνωσία που δεν μπορεί να είναι αποκλειστικό κατόρθωμα του ανθρώπου, αλλά είναι δώρο της Θείας Χάριτος. Γιατί, όπως τα νερά του Ιορδάνου απεσύρθησαν με την παρουσία της Κιβωτού της Διαθήκης, έτσι και τα εμπαθή νοήματα αναγνωρίζονται και στηλιτεύονται μόνο με τη βοήθεια της Χάριτος του Θεού. Άνθρωπος που αναμοχλεύει τον εαυτόν του με την άσκηση, τη νήψη, την προσευχή, καθαιρεί τον εαυτό του από τα πάθη και καθαιρώμενος από τα πάθη γίνεται δέκτης της Θείας Χάριτος και ασφαλώς σε μια τέτοια περίπτωση ο άνθρωπος βιώνει το γεγονός της χρηστοήθειας.
Ο Μέγας Αθανάσιος πέρασε και βίωσε πολλά στη ζωή του, συκοφαντίες, διώξεις κ.λπ. Πώς μπορούν οι διάφορες δοκιμασίες και πειρασμοί να εξυψώσουν πνευματικά τον άνθρωπο και να τον καθαρίσουν από τις αμαρτίες;
Ο Άγιος Ιωάννης ο Καρπάθιος στη φιλοκαλία λέει ότι οι πειρασμοί «χαλινός ἐστι, πάσης κακοπραγίας, διδάσκαλος δὲ ἀρετῆς». Αν δούμε τους βίους των Αγίων ουδείς με άνεση ανήλθε στους ουρανούς. Το πνεύμα της Ορθοδοξίας έχει να κάνει με το πνεύμα του πόνου, της κακοπαθείας. Ο Άγιος Μάξιμος ο ομολογητής αναφέρει ότι ο άνθρωπος που περνά μέσα από τους πειρασμούς, έχει σαν σφραγίδα τη χάρη του Αγίου Πνεύματος. Ο Μέγας Αθανάσιος αναφέρει ότι: «ὁ ἔχων ἀνάπαυσιν ἐν τῷ κόσμῳ τούτῳ, τὴν αἰώνιον μὴ ἐλπιζέτω εὑρεῖν».
Πώς ο Θεός ενισχύει τον άνθρωπο, ο οποίος διέρχεται πειρασμούς και δοκιμασίες;
Υπάρχουν πολλοί τρόποι. Ο Θεός σε κάθε περίπτωση, ανάλογα με τον άνθρωπο, δίνει όπως λέμε και την ανάλογη παρηγοριά. Ο Άγιος Πέτρος ο Δαμασκηνός τονίζει ότι ο άνθρωπος θα πρέπει να δέχεται τον πειρασμό ως ιατρεία εκ Θεού, που παραχωρείται για την ίαση της ψυχής του νοσούντος, δηλαδή σαν έμπλαστρο, σαν μια θεραπεία από τα πάθη. Επομένως ένας τέτοιος άνθρωπος, που δέχεται με αυτές τις προϋποθέσεις τον πειρασμό, έχει και την εσωτερική παρηγοριά ότι ο Θεός είναι παρών με συγκεκριμένους τρόπους και δίνει στον άνθρωπο τη χάρη του, ενισχύοντάς τον και ενδυναμώνοντάς τον στον πνευματικό του αγώνα.
Πώς μπορεί να μιλήσει η ζωή του Μεγάλου Αθανασίου στη ζωή του σύγχρονου ανθρώπου;
Πολλοί Χριστιανοί σήμερα θέλουν να βιώνουν έναν Χριστό ξένου σταυρού, δηλαδή να έχουν καλοπέραση και άνεση στη ζωή τους. Ο Μέγας Αθανάσιος λέει το αντίθετο: ότι πραγματικός χριστιανός είναι αυτός που φέρει τα στίγματα της σταυρώσεως του Χριστού, που φέρει τον πόνο, την κακοπάθεια του Χριστού, γιατί μόνο τότε είναι πραγματικά πιστός ακόλουθος του Χριστού, διαφορετικά εμπαίζει τον εαυτό του. Να μην το ξεχνούμε αυτό και με εμπιστοσύνη στο πανάγιο θέλημά Του να πορευόμαστε τη ζωή μας.
(Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό “Καθ’ Οδόν. Περιοδική
Νεανική Έκδοση Ιεράς Μητροπόλεως Λεμεσού”, τεύχος 53)
