Εθισμός στον τζόγο: αίτια-συνέπειες οικογενειακές προεκτάσεις

του κ. Ανδρέα Παναγιώτου BA/MSc Psy-Ψυχολόγου

Ο εθισμός στον τζόγο θεωρείται ως μία από τις εξαρτήσεις σε συμπεριφορές, παρόμοια με την εξάρτηση στο διαδίκτυο, στην αγορά διάφορων προϊόντων, στα ηλεκτρονικά παιχνίδια κ.λπ. Τα σημερινά επιστημονικά ψυχολογικά δεδομένα, ανάγουν την εξάρτηση από τον τζόγο στο φάσμα της προβληματικής της διαταραχής του ελέγχου των παρορμήσεων αλλά και στην προβληματική της εξάρτησης. Κυρίαρχο χαρακτηριστικό σε αυτού του τύπου τις ψυχολογικές εξαρτήσεις και συμπεριφορές είναι ότι δεν οφείλονται, ούτε προκαλούνται από την πρόσληψη κάποιας ψυχοδραστικής ουσίας, αφού το αίσθημα ευφορίας και ηδονής που αισθάνεται το εξαρτημένο άτομο προέρχεται από ουσίες που το ίδιο το σώμα και ο εγκέφαλος παράγουν.
tzogos Τα αίτια της εξάρτησης από τον τζόγο, μπορούν να διαφανούν μέσα από τη μελέτη των γενικών χαρακτηριστικών των εξαρτημένων ατόμων, και εντοπίζονται κυρίως σε τρεις πτυχές του παθολογικού τζόγου: α. την παρορμητικότητα, β. τον ψυχαναγκασμό, γ. την εθιστική συμπεριφορά.
Όσον αφορά στην παρορμητικότητα, ο εξαρτημένος-παθολογικός τζογαδόρος, δεν βιώνει καμία ικανοποίηση από τα συνηθισμένα, καθημερινά πράγματα και καταστάσεις που υπάρχουν στη ζωή του και αναζητεί τον συναισθηματικό ερεθισμό και την αντιμετώπιση της ανηδονίας μέσα από την ενασχόληση με τον τζόγο, προσπαθώντας να ζήσει μία έντονη συγκίνηση τζογάροντας, ώστε στιγμιαία να εκφορτιστεί συναισθηματικά. Μέσα σε αυτό λοιπόν το ψυχολογικό πλαίσιο, οι αποφάσεις λαμβάνονται αστραπιαία και οι συμπεριφορές προκύπτουν παρορμητικά, χωρίς ιδιαίτερη σκέψη και χρήση της λογικής, ενώ ο παθολογικός τζογαδόρος βρίσκεται σε μία συνεχή ένταση και ανησυχία που τον εξαντλεί ψυχολογικά.
Αναφορικά με τον ψυχαναγκασμό, ο εξαρτημένος «παίζει» ακατάπαυστα, έχοντας στο μυαλό του πως αν δεν βγει από το παιχνίδι, κάποια στιγμή η τύχη του θα αλλάξει, θα του γυρίσει η γρουσουζιά σε καλοτυχία και θα «πιάσει την καλή». Αυτή η ψευδαίσθηση κατατρώει το μυαλό του και δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο του τύπου «συνεχίζω και τζογάρω, διότι αν δεν το κάνω θα χάσω το ποντάρισμα ή το στοίχημα με το οποίο θα ρεφάρω». Ο ψυχαναγκαστικός αυτός φόβος αποτελεί το δεύτερο κυρίαρχο αίτιο του φαινομένου της εξάρτησης από τον τζόγο.
Τέλος, σχετικά με την εθιστική συμπεριφορά, ο σωματικός εθισμός σχετίζεται με τη συναισθηματική ένταση την οποία εγκεφαλικά βιώνει το άτομο κατά τη νευροδιαβίβαση, την ώρα που «παίρνει» το αποτέλεσμα του στοιχήματος. Η ένταση αυτής της απόλαυσης βιώνεται στο μέγιστο εκείνη τη συγκεκριμένη στιγμή και εναλλάσσεται με συναισθήματα και σκέψεις που σχετίζονται με την επιτυχία του κέρδους ή με την απογοήτευση της ατυχίας και της αποτυχίας του στοιχήματος.
Η εξάρτηση από τον τζόγο και ο εθισμός σε αυτόν, αποτελούν, όπως αναφέρω παραπάνω, μία ψυχική πάθηση, η οποία χρειάζεται ειδική ψυχοθεραπευτική παρέμβαση για να αντιμετωπιστεί και προκαλούν σοβαρές συνέπειες στον εξαρτημένο, δημιουργώντας την ίδια στιγμή έντονα αρνητικές προεκτάσεις για το οικογενειακό του περιβάλλον.
Αναφορικά με τον εξαρτημένο, αυτός διαγράφει μία πορεία που οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στην καταστροφή. Χάνει σταδιακά τον αυτοέλεγχό του και λειτουργεί αυτοκαταστροφικά. Διαθέτει όλα του τα χρήματα και τον ελεύθερο χρόνο του στα τυχερά παιχνίδια, βάζοντας ως απόλυτη προτεραιότητά του τον τζόγο. Υποχρεώνει με τον τρόπο του, συγγενείς και φίλους, να τον δανείζουν και χρησιμοποιεί τα χρήματα που προορίζονταν για βασικές ανάγκες της οικογένειας και του ιδίου, για να παίζει. Παίζει κρυφά, λέει συνεχώς ψέματα, δεν παραδέχεται ότι έχει πρόβλημα και εναντιώνεται σε όσους του το υποδείξουν. Αποκόπτεται από τον οικογενειακό και κοινωνικό περίγυρο και καβγαδίζει με τους πάντες. Συχνά, λόγω αυτών των συγκρούσεων, διαλύονται σχέσεις και γίνεται ανεπιθύμητος. Τελικά η καθημερινότητά του «καταλαμβάνεται» από το πάθος του και σε περιπτώσεις που ο έλεγχος χάνεται ολοκληρωτικά, προκύπτουν πιο έντονες αρνητικές καταστάσεις, όπως χρήση σωματικής βίας, απόπειρες αυτοκτονίας, εγκληματικές πράξεις. Σχετικά με τις προεκτάσεις του εθισμού στον τζόγο στην οικογένεια του εξαρτημένου, αυτές είναι πολλές και πολυεπίπεδες. Επηρεάζονται όλες οι πτυχές της οικογενειακής ζωής και πολύ συχνά βλέπουμε ότι ταυτόχρονα με τη φθορά που υφίσταται ο παθολογικός παίχτης, αντίστοιχη και ανάλογη φθορά επιδέχεται και η οικογένεια. Πιο συγκεκριμένα οι καυγάδες και οι εκρήξεις θυμού γίνονται καθημερινό φαινόμενο, ενώ τα ψέματα και η απώλεια της εμπιστοσύνης κυριαρχούν σε ψυχολογικό επίπεδο και επίπεδο επικοινωνίας μέσα στην οικογένεια. Η οικογένεια κουράζεται ψυχολογικά από την έντονα καταστροφική συμπεριφορά του εξαρτημένου μέλους και συχνά απογοητεύεται και παραιτείται από την προσπάθεια αντιμετώπισης του προβλήματος. Σε πρακτικό επίπεδο, η οικογένεια χάνει πολύ σημαντικό κομμάτι από τα χρήματα που προορίζονταν για κάλυψη των δικών της αναγκών, με συνέπεια να αντιμετωπίζει σοβαρά οικονομικά και όχι μόνο προβλήματα. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο αναπτύσσονται και διάφορες άλλες ψυχολογικές δυσκολίες, με αποτέλεσμα πέρα από τον χρήστη, να καθίσταται αναγκαία και η συμβουλευτική παρέμβαση και στην υπόλοιπη οικογένεια.
Κάποιες κατευθυντήριες γραμμές, ως προς τον χειρισμό και την αντιμετώπιση ενός εθισμένου στον τζόγο από την οικογένειά του, είναι οι παρακάτω:
Αφήστε τον να αντιμετωπίσει τις συνέπειες του εθισμού. Μην τον δανείζετε, διότι θα συνεχίσει να παίζει.
Επικοινωνήστε μαζί του για τις αρνητικές επιπτώσεις που έχει για όλη την οικογένεια η συμπεριφορά του.
Δείξτε του ότι δεν θα ανεχτείτε τα πάντα.
Βάλτε κανόνες και όρια.
Πάρτε προφυλάξεις και περιοριστικά μέτρα (όχι πιστωτικές, έλεγχος μετρητών, διαγραφή από λέσχες και καζίνο).
Δείξτε την απαραίτητη κατανόηση και ζητήστε βοήθεια από ειδικό.
Ο εθισμός στον τζόγο εξελίσσεται σε μάστιγα για τη σύγχρονη κυπριακή οικογένεια και κοινωνία και ως τέτοια θα πρέπει να αντιμετωπιστεί, ξεκινώντας από την πρόληψη, ώστε να είμαστε σε θέση να αντιμετωπίσουμε όσο το δυνατόν λιγότερες από τις συνέπειες αυτής της «κρυμμένης ασθένειας».